وب ۳ یا همان اینترنت نسل سوم، انقلابی در دنیا به‌پا کرده که یکی از اهداف آن، ایجاد اینترنت غیرمتمرکز است. یکی از تکنولوژی‌هایی که تاثیر بسیار زیادی در تعاملات انسان گذاشته، اینترنت است. با ورود اینترنت دنیای اطلاعات و ارتباطات شاهد تغییرات چشم‌گیری بود. یکی از روش‌های برقراری ارتباط در بستر اینترنت، از طریق صفحات وب است. در نسل اول وب، به مفهومی به نام تعامل پرداخته نشده بود اما نسل دوم با معرفی برخی از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک انقلاب بزرگی در تعامل به راه انداخت.
دقیقا زمانی که کاربران فکر می‌کردند همه چیز به اوج خود رسیده است، دروازه‌های نسل سوم وب به روی آن‌ها گشوده شد اما یکی از مهمترین اهداف وب ۳، به وجود آوردن یک اینترنت غیرمتمرکز است. از آنجایی که وب نسل سوم ممکن است برای افراد زیادی مفهومی جدید و ناشناخته باشد، بر آن شدیم تا در این مقاله به معرفی این نسل جدید از وب بپردازیم. در ادامه این مقاله، به بررسی دو نسل قبلی اینترنت می‌پردازیم تا از این طریق بتوانیم پاسخ سوال وب ۳ چیست را واضح‌تر بیان کنیم.
فهرست مطالب با دسترسی سریع
- وب ۱ چیست؟
- وب ۲ چیست؟
- وب ۳ چیست؟
- چه پروژه‌هایی بر روی وب ۳ فعالیت دارند؟
- قابلیت‌های وب ۳
- پتانسیل وب ۳
- مزایا و معایب
- وب ۳ و بلاک چین
- اتریوم و وب ۳
- وب‌گردی در وب ۳
- نقش وب ۳ در دنیای رمزارزها
- بهترین رمزارزهای وب ۳ در سال ۲۰۲۲
- سخن نهایی
- سوالات متداول
وب ۱ چیست؟
وب ۱ نسل اول اینترنت جهانی است که در آن تولید‌کنندگان محتوا بسیار کم بودند و معمولا شرکت‌های بزرگ این کار را بر عهده داشتند. بیشتر مردم در نسل اول اینترنت مصرف‌کننده بودند به این معنی که می‌توانستند از اطلاعات منتشر شده توسط شرکت‌ها استفاده کنند.
در وب ۱ صفحات وب شخصی به صورت وبلاگ بسیار رایج بودند. این صفحات عمدتا استاتیک بودند و در سرویس‌های میزبان وب رایگان ساخته می‌شدند.
در نسل اول اینترنت، تعامل بین کاربران وجود نداشت و رابطه به صورت تولید‌کننده و مصرف‌کننده تعریف شده بود. به دلیل عدم وجود ارتباط بین کاربران، سرعت رشد اینترنت در این دوره بسیار کم بود و به‌روزرسانی اطلاعات وبسایتها دیر‌به‌دیر انجام می‌شد. به طور کلی ویژگی‌های وب ۱ را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
- صفحات ثابت و استاتیک هستند.
- انتشار اطلاعات تنها از سمت سرور و مالک وبسایت امکان‌پذیر است.
- بیشتر صفحات تنها قابلیت خواندن دارند و امکان نوشتن نطر یا ایده در آن‌ها وجود ندارد.
- تمرکز بیشتر بر روی شرکت‌ها است.
وب ۲ چیست؟
همانطور که در بخش وب ۱ گفته شد، نسل اول اینترنت، تمرکز خود را بر روی فعالیت شرکت‌ها گذاشته بود و افراد عادی در گسترش و بهبود آن نقشی نداشتند. وب ۲ به وبسایت‌های جهانی اشاره دارد که در آن‌ها محتوای تولید‌شده توسط کاربران مطرح است.
در این وبسایتها، قابل استفاده بودن اطلاعات توسط کاربران و همچنین امکان ایجاد تعامل و همکاری بین کاربران مختلف اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل، به این نسل از اینترنت وب اجتماعی و مشارکتی نیز گفته می‌شود.
وب ۲، اینترنتی است که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم. در وب ۲، اینترنت تحت سلطه شرکت‌های بزرگ است. این شرکت‌ها امکان ارتباط افراد با یکدیگر و به اشتراک‌گذاری اطلاعات مختلف را برای کاربران فراهم می‌کنند اما در عوض اطلاعات شخصی آن‌ها را در اختیار دارند که می‌توانند از آن‌ها برای مقاصد مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی استفاده کنند.
استفاده از امکانات نسل دوم وب، منوط به پذیرفتن قوانین شرکت‌ها است و این شرکت‌ها می‌توانند با هر دلیل درست و اشتباهی، فعالیت کاربران را محدود کنند. ویژگی‌های وب ۲ را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
- صفحات داینامیک (پویا) هستند.
- انتشار اطلاعات هم از سمت سرور و هم از سمت کاربران وجود دارد.
- امکان خواندن و نوشتن همزمان در صفحات وجود دارد.
- تمرکز بیشتر بر روی کاربران است.
- بیشتر تغییرات در ظاهر وب رخ داده و تغییرات زیادی در پس زمینه ساخت وبسایتها و برنامه‌ها صورت نگرفته است.
وب ۲ شامل تعداد زیادی ابزار و پلتفرم آنلاین است که در آن‌ها، افراد دیدگاه‌ها، نظرات، افکار و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. این برنامه‌ها، تمایل بیشتری به تعامل با کاربران دارند و به همین دلیل اشخاص در این وبسایتها تنها کاربر نیستند بلکه مشارکت‌کننده محسوب می‌شوند.
کاربران می‌توانند با ایجاد وبسایت یا پیج کاربری خود در پلتفرم‌های مختلف، اطلاعات متنوع متنی، تصویری و ویدیویی منتشر کنند، با دیگران ارتباط بگیرند، نظر خود را در مورد اتفاقات مختلف بیان کنند و درنهایت، تجارت خود را گسترش دهند.
وب ۳ چیست؟
وب ۳ که به عنوان وب باهوش هم شناخته می‌شود، علاوه بر ایجاد تعامل و ارتباط بین افراد و سایت‌ها، امکان ارتباط بین نرم‌افزار‌ها را هم بوجود آورده است. البته این فناوری همچنان در حال تکامل است اما هیچ ایده‌ای در مورد شکل نهایی این نسل از اینترنت وجود ندارد.
وب ۳ در تلاش است تا اینترنت را به فضایی فعال و پویاتر تبدیل کند و فضای اینترنت را به عنوان فضایی برای دادههای بزرگ تبدیل کند. یکی از مزایای وب ۳ این است که در فناوری‌های دیگری مانند سیستم همتا‌به‌همتای بلاک چین، برنامه‌های منبع‌باز، واقعیت‌مجازی و اینترنت اشیا (IOT) کاربرد دارد.
در مجموع نسل سوم وب را می‌توانیم به عنوان آینده اینترنت و شبکه‌های مجازی در نظر بگیریم. اگر معتقدید که بلاک چین قرار است که تمامی ابعاد زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد و همه چیز را غیرمتمرکز کند؛ پس می‌دانید که در چنین دنیایی، به یک موتور جستجو، شبکه‌ای اجتماعی، پلتفرم‌های فروشگاهی غیرمتمرکز نیاز داریم که فقط با استفاده از وب ۳.۰ محقق می‌شوند.
وب ۳ نشان‌دهنده نسل بعدی اینترنت است، نسلی که بر انتقال قدرت از شرکت‌های بزرگ فناوری به کاربران فردی تمرکز دارد. وب ۳ همچنین به عنوان “وب ۳” یا “وب ۳.۰” شناخته می‌شود – اصطلاحی است که ممکن است اخیرا زیاد شنیده باشید و به تکرار بعدی اینترنت اشاره دارد که پروتکل‌های غیرمتمرکز را ترویج میکند و هدف آن کاهش وابستگی به شرکت‌های بزرگ فناوری مانند یوتیوب، نتفلیکس و آمازون است.
وب ۳ از طریق فناوری‌های جدید مانند «بلاک چین Blockchain، «واقعیت مجازی»، «واقعیت افزوده»، «هوش مصنوعی» و سایر فناوری‌های ایجاد شده در حوزه رمزارزها مانند متاورس Metaverse و ان اف تی‌ها NFT تعریف می‌شود.
وب ۳ با استفاده از این تکنولوژی‌ها، نگاه و ارزش‌گذاری کاربران را نسبت به اینترنت تغییر می‌دهد و ساخت اینترنت مردم است به این معنی که مردم مالک اینترنت هستند و تمامی ابزارهای آن نیز در راستای خدمت به مردم طراحی می‌شود.
هیچ زمینه‌ای نیست که امروزه تحت تاثیر اینترنت و رشد آن قرار نگرفته باشد. در حوزه اقتصاد اینترنت عامل اصلی جهانی شدن اقتصاد و گسترش تجارت الکترونیک است. امروزه بخش فناوری که حاصل گسترش اینترنت است، حدود ۲۵ درصد از شاخص ۵۰۰ شرکت برتر آمریکا را تشکیل می‌دهد که تاثیر شگرف اینترنت بر اقتصاد دنیا را نشان می‌دهد.
روابط اجتماعی یکی دیگر از بخش‌هایی است که تغییرات زیادی تحت تاثیر اینترنت داشته است. قبل از اختراع اینترنت، روابط بسیاری از افراد در دنیا محدود به افراد در نزدیکی محدوده جغرافیایی می‌شد اما به کمک اینترنت، امروزه افراد از سراسر دنیا می‌توانند با هم دوست شوند، پیام مبادله کنند و اطلاعات مختلفی با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
وب ۳.۰ تکرار یا مرحله بعدی تکامل اینترنت را نشان می‌دهد و می‌تواند نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ باشد که وب ۲.۰ انجام داد و بر اساس مفاهیم اصلی تمرکززدایی، منبع باز بودن، و کاربرد بیشتر کاربر، ساخته شده است.
برنرز لی Berners-Lee، خالق دنیای وب، برخی از این مفاهیم کلیدی را در دهه ۱۹۹۰ توضیح داده بود که در زیر به این مفاهیم اشاره شده است:
غیرمتمرکزسازی: «برای پست کردن هر چیزی در وب، هیچ مجوزی از یک مقام مرکزی لازم نیست، هیچ کنترل مرکزی وجود ندارد و بنابراین هیچ نقطه شکستی وجود ندارد و این به معنای آزادی از سانسور و نظارت بی‌رویه است.»
در مقاله‌ای در سال ۲۰۰۱، برنرز لی آشنایی با وب معنایی را مورد بحث قرار داد. کامپیوترها هیچ راه قابل اعتمادی برای پردازش معنایی زبان ندارند به این معنی که تعیین بافت واقعی یک کلمه یا یک عبارت در آن استفاده می‌شود.
چشم‌انداز برنرز لی برای وب معنایی این بود که ساختار محتوای معنی‌دار صفحات وب را ایجاد کند و نرم‌افزاری را فعال کند که وظایف پیچیده‌ای را برای کاربران انجام دهد.
وب ۳.۰ بسیار فراتر از مفهوم اصلی وب معنایی است که توسط برنرز لی در سال ۲۰۰۱ مفهوم‌سازی شد. این تا حدی به این دلیل است که تبدیل زبان انسانی با تمام تفاوت‌ها و تغییرات ظریف آن قالبی بسیار گران و دشوار است که آن را میتوان به راحتی توسط کامپیوترها درک کرد، و به این دلیل است که وب ۲.۰ در دو دهه گذشته به طور قابل‌توجهی تکامل یافته است.
چه پروژه‌هایی بر روی وب ۳.۰ فعالیت دارند؟
بلاک چین بهترین دفترکل توزیع شده یا لجر Ledger است. ولی بعضی از پروژههای وب ۳.۰ مبتنی بر لجر‌های توزیع‌‌شده دیگری به غیر از بلاک چین هستند. به عنوان مثال، پروژه آیوتا (IOTA) یک شبکه غیرمتمرکز است که از لجر توزیع‌‌شده تنگل Tangle استفاده میکند. این شبکه دارای توکن رمزارزی مخصوص خود است ولی از نوع بلاک چین نیست.
بلاک چین اتریوم، شبکه غیرمتمرکزی است که واسطه‌‌ها را حذف نموده و میزبان چندین هزار پروژه غیرمتمرکز دیگر شده است. پروژههای موجود بر روی اکوسیستم اتریوم جهت کدنویسی‌های خود از قراردادهای هوشمند بهره برده‌‌اند.
میزان کاربردهای اتریوم بسیار زیاد است به طوریکه امروزه بسیاری از پلتفرم‌‌هایی که بر روی وب ۳.۰ قابل اجرا هستند بر روی شبکه اتریوم قرار دارند.
به عنوان نمونه پروژه اعطای وام اتریوم بر مبنای دیفای، انجام مبادلات رمزارزها با صرافی‌‌های غیرمتمرکز موجود روی شبکه اتریوم، مشارکت در مدیریت سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز، استفاده از بازیهای مبتنی بر بلاک چین و چندین پروژه کاربردی دیگر که در حال افزایش هستند.
اکوسیستم سولانا نیز یکی دیگر از پروژههای معروف مبتنی بر بلاک چین است. سولانا از محبوبیت نسبتا زیادی برخوردار شده است و میزان تراکنشهای آن در یک ثانیه در تاریخ ۲۰ فوریه ۲۰۲۲ به ۱۰۰۰ عدد رسیده است. به سولانا لقب قاتل اتریوم را دادهاند از این جهت که از همه امکانات اتریوم بهره‌مند است ولی در پی حل‌کردن مشکل اصلی اتریوم که کم بودن مقیاس‌پذیری آن است نیز است.
سولانا برای آنکه بتواند سرعت انجام تراکنشهای خود را بالا برده و کارمزد تراکنشهای خود را کم کند هم از فناوری قراردادهای هوشمند حمایت میکند و هم با کمک الگوریتم اجماع اثبات سهام یا PoS، در نظر دارد که مقیاس‌پذیری بالاتری داشته باشد.
شبکه سولانا میزبان پروژههای غیرمتمرکز زیادی از جمله صرافی‌‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌های عرضه سهام، ابزارهای آنالیز داده‌ها و بازیهای غیرمتمرکز است.
اکوسیستم پولکادات یک پروتکل شبکه است که به آن لقب اینترنت بلاک چینها را دادهاند. این پروتکل امکانات تعامل بین بلاک چینها را فراهم کرده است.
پولکادات هم مبادلات توکنهای رمزارزی و هم نقل و انتقال اطلاعات را در میان بلاک چین‌‌های مختلف برقرار می‌سازد. در واقع پولکادات یک اکوسیستم چند بلاک چینی را فراهم کرده است که هدف آن تسهیل فعالیت‌‌هایی از جمله احراز هویت و محاسبات میان چند بلاک چین است.
پولکادات می‌تواند به نقل و انتقال اطلاعات و داده‌ها هم در میان بلاک چین‌‌های منبع باز و عمومی و هم میان بلاک چین‌‌های خصوصی و دارای مجوز بپردازد. در نتیجه میتوان از این پلتفرم برای تولید و انتشار اپلیکیشن‌‌هایی استفاده کرد که داده‌ها را از بلاک چین‌‌های خصوصی گرفته و سپس آن‌ها را در بلاک چین‌‌های عمومی منتشر می‌نماید.
قابلیت‌های وب ۳
در وب ۳ به راحتی می‌توانید با داشتن یک کیف پول دیجیتال مثل متامسک MetaMask در سایت‌های مختلف وارد حساب کاربری خود شوید اما ویژگی‌ها و مزایای اینترنت نسل بعدی به همین‌جا ختم نمی‌شود و پروژههای وب ۳ امکانات دیگری هم نسبت به وب ۱ و ۲ خواهند داشت.
یکی از مشکلاتی که در وب ۲ شاهد آن هستیم این است که برای استفاده از هر سایتی مجبور هستیم یک حساب کاربری مجزا ایجاد کنیم و مشخصات و آدرس ایمیل خود را در اختیار آن‌ها قرار دهیم.
در وب ۳ نیازی به این کار نخواهد بود و تنها با داشتن یک کیف پول دیجیتالی میتوان در هر سایتی وارد حساب کاربری خود شد. این کیف پول‌ها انواع مختلفی دارند و می‌توانند به شکل یک اپلیکیشن موبایل، سایت اینترنتی، سخت‌افزار فیزیکی یا برنامه کامپیوتری باشند.
در حال حاضر معروف‌ترین کیف پول دیجیتالی که از آن برای ارتباط با سایت‌های اینترنتی وب ۳، استفاده می‌شود، متامسک نام دارد که به شکل یک افزونه برروی مرورگرهایی مثل کروم Chrome و فایرفاکس Firefox نصب می‌شود.
پتانسیل وب ۳.۰
وب ۳.۰ این پتانسیل را دارد که به کاربران مزایای بسیار بیشتری ارائه دهد، فراتر از رسانه‌های اجتماعی و خرید آنلاین که اکثر برنامه‌های کاربردی وب ۲.۰ مصرف‌کنندگان را شامل می‌شود. قابلیت‌هایی مانند وب معنایی، هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی که در هسته وب ۳.۰ قرار دارند، این پتانسیل را دارند که کاربردها را در حوزه‌های جدید، بسیار افزایش دهند و تعامل با کاربر را به میزان قابل‌توجهی بهبود بخشند.
ویژگی‌های اصلی وب ۳.۰ به کاربران، کنترل بسیار بیشتری بر روی دادههای شخصی‌شان می‌دهد. این ممکن است به محدود‌کردن عمل استخراج داده‌ها کمک کند که به اطلاعات جمع‌آوری‌شده از کاربران وب بدون رضایت یا غرامت آن‌ها اشاره دارد و اثرات شبکه‌ای را که غول‌های فناوری را قادر می‌سازد از طریق تبلیغات و شیوه‌های بازاریابی استثمارگرانه به انحصار تقریبا انحصاری تبدیل شوند، مهار کند.
مزایا و معایب
مزایا
متن‌باز بودن (Open Source): پروژههای وب ۳ بر بستر‌های «متن باز» و توسط مجموعه‌ای از توسعه‌دهندگان ساخته می‌شوند و به همین دلیل استفاده از آن‌ها رایگان است و توسعه آن توسط همه افراد در جهان قابل انجام است.
غیرمتمرکزسازی: در وب ۲.۰، رایانه‌ها از اچ‌تی‌تی‌پی HTTP در قالب آدرس‌های وب برای یافتن اطلاعات استفاده می‌کنند که در یک مکان ثابت، عموما در یک سرور ذخیره می‌شود. با وب ۳.۰ از آنجایی که اطلاعات بر اساس محتوای آن یافت می‌شود، میتوان آن را در چندین مکان به طور همزمان ذخیره کرد و در نتیجه غیرمتمرکز شد. این امر پایگاه دادههای عظیمی را که در حال حاضر توسط غول‌های اینترنتی مانند متا و گوگل نگهداری می‌شود از بین می‌برد و کنترل بیشتری به کاربران می‌دهد.
با وب ۳.۰، دادههای تولید‌شده توسط منابع محاسباتی متفاوت و قدرتمندتر از جمله تلفن‌های همراه، رایانه‌های رومیزی، لوازم خانگی، وسایل نقلیه و حسگرها، توسط کاربران از طریق شبکه‌های داده غیرمتمرکز فروخته می‌شود و تضمین میکند که کاربران مالکیت و کنترل دارند.
یک سیستم بدون نیاز به اعتماد: یک سیستم بدون نیاز به اعتماد (Trustless) به این معنی است که شرکت‌کنندگان درگیر در آن، برای عملکرد سیستم نیازی به شناختن یکدیگر و یا اعتماد به یکدیگر و یا یک شخص ثالث ندارند. یعنی شبکه اجازه می‌دهد مستقیما بدون مراجعه به یک واسطه مورد اعتماد تعامل داشته باشند. در نتیجه، برنامه‌های وب ۳.۰ بر روی بلاک چین یا شبکه‌های همتا به همتای غیرمتمرکز یا ترکیبی از آن‌ها اجرا می‌شوند.
بدون نیاز به اجازه (Permissionless): برای حضور و فعالیت در پروژههای وب ۳ نیازی به اجازه گرفتن از شخص یا سازمان خاصی نیست. نحوه حضور و استفاده از امکانات در این پروژه‌ها کدنویسی شده و افراد با پیروی از این قوانین به راحتی می‌توانند در بستر شبکه فعالیت کنند.
سیستم مالی مجزا: در پروژههای وب ۲، انجام فعالیت‌های اقتصادی مستقیم ممکن نیست و برای این منظور، اشخاص باید از نهادهای واسط مالی مثل بانک‌ها و موسسات مالی کمک بگیرند. در پروژههای وب ۳، اپلیکیشن‌ها، توکن مخصوص درون شبکه‌ای دارند که میتوان از آن‌ها برای پرداخت درون برنامه‌ای استفاده کرد.
هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی: در وب ۳.۰، رایانه‌ها قادر خواهند بود اطلاعات را مشابه انسان‌ها از طریق فناوری‌های مبتنی بر مفاهیم وب معنایی و پردازش زبان طبیعی درک کنند. وب ۳.۰ همچنین از یادگیری ماشینی استفاده میکند که شاخه‌ای از هوش مصنوعی است که از داده‌ها و الگوریتم‌ها برای تقلید از نحوه یادگیری انسان‌ها استفاده میکند و به تدریج دقت آن را بهبود می‌بخشد.
این قابلیت‌ها، رایانه‌ها را قادر می‌سازد تا نتایج سریع‌تر و مرتبط‌تری را در زمینه‌هایی مانند توسعه دارو و مواد جدید تولید کنند.
پیوستگی و فراگیری: با وب ۳.۰، اطلاعات و محتوا به هم پیوسته و همه‌جا حاضر می‌شوند و با برنامه‌های متعدد و با تعداد فزاینده‌ای از دستگاه‌های روزمره متصل به وب، قابل دسترسی هستند که یکی از نمونه‌های آن، اینترنت اشیا است.
حاکمیت مردم: در پروژههای وب ۳، حاکمیت شبکه با مردم است. با استفاده از «سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز» (Decentralized Automated Organization) افرادی که توکنهای هر شبکه را در اختیار دارند می‌توانند پروپوزال خود را برای پیشرفت طرح ارائه کنند یا به پروپوزال‌های ارائه شده توسط دیگران رای مثبت یا منفی بدهد. اجرا یا عدم اجرای یک طرح در گرو کسب رای اکثریت خواهد بود.
حفظ حریم خصوصی: در وب ۳، افراد مالک دادههای خود هستند و می‌توانند در صورت لزوم، آن‌ها را بصورت عمومی منتشر کنند. در این فضا هیچ شخص یا سازمانی نمی‌تواند بدون اجازه شما به اطلاعات شخصی دست پیدا کند.
معایب
وب ۳ علی‌ر‌غم تمام مزایایی که دارد همچنان با معایب و مشکلات زیادی روبه‌رو است. بیشتر این مشکلات را میتوان مشابه با مشکلات کلی ارزهای دیجیتال و فضای بلاک چین در نظر گرفت. وب ۳ برای این‌که بتواند به عنوان جایگزین وب ۲ مورد استفاده قرار بگیرد باید بتواند این مشکلات را حل کند.
مقیاس‌پذیری: سرعت تایید و ثبت تراکنش‌ها در بلاک چین به دلیل ماهیت غیرمتمرکز آن‌ها پایین است. در بلاک چین برای این‌که اطلاعات تراکنش تایید و ثبت شود اطلاعات توسط تمامی کاربرها یا بخشی از آن‌ها باید بررسی شده و در صورت تایید در دفتر کل نودها ثبت شود.
مقیاس‌پذیری بلاک چینها با توجه به الگوریتم اجماع استفاده شده با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال، بیت‌کوین با الگوریتم اجماع اثبات کار بین ۵ تا ۷ تراکنش در ثانیه را ثبت و تایید میکند در حالی که سولانا با الگوریتم اجماع اثبات سهام می‌تواند بیش از ۵۰ هزار تراکنش را در ثانیه پردازش کند.
تجربه کاربری: تعامل با برنامه‌های بلاک چینی به طور عام و اپلیکیشن‌های حوزه وب ۳ سخت است چرا که بسیاری از این پلتفرم‌ها شامل مراحل مختلفی هستند که برای کار با آن‌ها نیاز به اپلیکیشن‌های دیگر مثل کیف پول است. بنابراین، کار با این پلتفرم‌ها نیاز به آموزش تخصصی دارد و این مساله می‌تواند مانعی برای پذیرش عمومی وب ۳ باشد.
دسترسی: در حال حاضر بسیاری از کاربران به اپلیکیشن‌های وب ۳ دسترسی ندارند چرا که این پروژه‌ها در مرورگرهای مدرن وب ادغام نشده‌اند. بسیاری از مالکان شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه وب ۲ تمایلی به گسترش وب ۳ ندارند، مگر این‌که خودشان بتوانند در این زمینه منافع خود را تامین کنند. این مساله ممکن است دسترسی به اپلیکیشن‌های وب ۳ را با مشکلات بیشتری نیز روبه‌رو کند.
نبود پروژه قدرتمند بلاک چینی: برای راه‌اندازی وب ۳ نیاز به فعالیت پروژههای مختلف است اما در نهایت، چند پروژه بسیار قوی باید بتوانند از بیشتر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز پشتیبانی کنند تا کاربران بتوانند راحت‌تر با این برنامه‌ها تعامل کنند، هزینه کمتری برای جابجایی بین پروژههای مختلف پرداخت شود.
جابجایی بین پروژههای مختلف علاوه بر مشکلات مالی و زمانی، مشکلات تکنولوژیک نیز دارد. در حال حاضر، پروژه‌هایی مانند اتریوم و پولکادات با استفاده از امکانات خود قابلیت تبدیل شدن به بستر اصلی وب ۳ را دارند اما هنوز سرعت ثبت تراکنش در آن‌ها در سطح وب نیست. بسیاری از پروژههای مقیاس‌پذیر مانند سولانا نیز تا حدود زیادی متمرکز هستند.
مشکلات قانون‌گذاری: اجرای وب ۳ بر بستر بلاک چین و به صورت غیرمتمرکز، دست دولت‌ها را از دخالت در امور جاری اپلیکیشن‌ها کوتاه میکند. این مساله اگرچه در برخی موارد به نفع کاربران است اما در موارد دیگر به ضرر آن‌ها خواهد بود. شناسایی فعالیت‌های خلافکارانه در وب ۳ و دریافت مالیات از افراد دو مساله عمومی مهم برای اداره جامعه و کشور است که در حال حاضر، راه‌حلی برای آن‌ها در وب ۳ و پروژههای بلاک چینی ارائه نشده است.
طبیعی است که در چنین حالتی دولت‌ها اجازه رشد به این پروژه‌ها را نمی‌دهند. به طور کلی میتوان گفت فضای کاملا آزاد بلاک چین در بلند مدت ممکن است به نفع مردم نباشد.
وب ۳ و بلاک چین
برخی از افراد به اشتباه بلاک چین را تنها پلتفرمی برای انتقال پول و رمزارزها می‌دانند و از دیگر کاربردهای آن بی‌اطلاع هستند. در حالی که بلاک چین یکی از تکنولوژی‌های موجود برای راه‌اندازی وب غیرمتمرکز است.
تکنولوژی بلاک چین به دلیل توان ذخیره‌سازی، زمان تراکنش، بهترین گزینه برای تبادل اطلاعات در سیستم‌های همتا به همتا است. قوانینی که مدیریت خدمات غیرمتمرکز را بر عهده دارند در یک پروتکل متن باز تعریف می‌شوند. کاربران برای برقراری تعامل با این پروتکل‌ها می‌توانند از نرم‌افزار انتخابی خودشان با ویژگی‌های متفاوت استفاده کنند.
رمزارزها در واقع به ابزار پرداختی برای کاربران تبدیل می‌شوند. از این‌رو ارزهای دیجیتال را میتوان «سوخت وب ۳» نامید. در اینترنت نسل سوم، سرویس‌هایی به وجود خواهند آمد که در ازای نگهداری اطلاعات، به کاربران ارز دیجیتال می‌دهند و از طرف دیگر، استفاده از آن سرویس‌ها هم در ازای پرداخت ارز مجازی ممکن خواهد بود.
از آنجایی که شبکه‌های وب ۳.۰ از طریق پروتکل‌های غیرمتمرکز، بلاک‌های پایه‌گذاری فناوری بلاک چین و رمزارزها کار می‌کنند، میتوان انتظار داشت که یک رابطه قوی بین این سه فناوری و سایر زمینه‌ها مشاهده شود.
آن‌ها قابلیت همکاری یکپارچه و خودکار از طریق قراردادهای هوشمند را خواهند داشت و از تراکنشهای خرد، ذخیره‌سازی فایل‌های پی۲پی P2P مقاوم در برابر سانسور و اشتراک‌گذاری با برنامه‌هایی مانند فایل‌کوین Filecoin گرفته تا تغییر کامل رفتار شرکت‌ها و فعالیت‌های تجاری از آن‌ها استفاده می‌شوند.
اتریوم و وب ۳
پلتفرم اتریوم این امکان را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌سازد تا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را راه‌اندازی کنند. به عنوان مثال، کیف پول مای اتر والت MyEtherWallet اتریوم، با ویژگی میزبانی وب غیرمتمرکز ارائه شده است.
این کیف پول متن باز از آی‌پی‌اف‌اس IPFS یا سیستم فایل بین برنامه‌ای استفاده میکند. آی‌پی‌اف‌اس یک سیستم توزیع فایل همتا به همتا و غیرمتمرکز است و سرور مرکزی برای آن وجود ندارد. همین موضوع باعث شده که به هیچ عنوان در به اشتراک‌گذاری اطلاعات، سانسور اتفاق نیافتد.
مهمترین چیزی که این کیف پول اتریومی را از دیگر کیف پول‌های سنتی متمایز می‌سازد، این است که امکانی را برای کاربران خود فراهم کرده تا والت خود را در هر جایی که تمایل دارند، ذخیره‌سازی کنند. البته این فناوری هنوز در ابتدای راه قرار دارد و دارای برخی محدودیت‌ها است که قطعا در آینده رفع خواهد شد.
وب‌گردی در وب ۳
اگرچه برای وب‌گردی در وب نسل سوم روش‌های بسیار زیادی وجود دارد اما در ادامه به دو روش نسبتا رایج اشاره می‌کنیم:
متامسک یکی از راهکارهای خوب برای وب‌گردی در اینترنت نسل ۳ است. متامسک یک افزونه بسیار کاربردی برای مرورگرهایی مانند کروم و فایرفاکس است. این افزونه به کاربر اجازه می‌دهد تا به کیف پول خود متصل شده و قابلیت‌های جدیدی را به مرورگر خود اضافه کنند.
یکی دیگر از راه‌های وب‌گردی در وب ۳، استفاده از مرورگر بریو Brave است. این بروزر Browser، جدیدترین پروژه برندان آیک Brendan Eich، موسس موزیلا و فایرفاکس است. این مرورگر در حالت پیش فرض با مسدود‌کردن تمام تبلیغات و شناساگرها، توانسته به یکی از سریع‌ترین بروزرها تبدیل شود. مرورگر بریو با ارز دیجیتال توکن بت BAT یا همان بیسیک اتنشن توکن Basic Attention Token، کار میکند.
نقش وب ۳.۰ در دنیای رمزارزها
بسیاری از موافقت‌نامه‌هایی که وب ۳.۰ به آن تکیه دارد به شدت به رمزارزها، وابسته است. هرکاربری که بخواهد در ایجاد، مدیریت، مشارکت یا بهینه‌سازی هر یک از پروژههای وب ۳ کمک کند در ازای فعالیتش به او پاداشی به صورت ارز دیجیتال داده می‌شود.
توکن های مبتنی بر وب ۳.۰ دارایی‌های دیجیتالی هستند که در ارتباط با ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز به کار گرفته می‌شوند. پروتکل‌ها و موافقت‌نامه‌هایی که در وب ۳.۰ نقش دارند، سرویس‌های گوناگونی که در اینترنت نسل دوم توسط میزبان‌های ابری داده می‌شد را ارائه می‌دهند. این سرویس‌ها به صورت آنلاین بوده و شامل رایانش ابری یا کلود کمپوتینگ Cloud computing، ذخیره سازی، میزبانی فایل‌ها و منابع داده چند مشتری در یک سرور و دیگر خدمات آنلاین است.
یک نمونه از این پروتکل‌ها، پروتکل لایوپیر Livepeer است که بر مبنای اتریوم پایه‌گذاری شده است. لایوپیر، بازاری را جهت عرضه‌کنندگان زیرساخت‌های ویدئویی و اپلیکیشن‌های استریم ایجاد میکند. پروتکل هلیوم Helium استفاده‌کنندگان و مشاغل کوچک را تشویق میکند تا اطلاعات دستگاه‌های خود را از طریق شبکه بلاک چین و به کار بردن توکن‌ها ارسال نمایند.
همچنین وب ۳ به شدت مبتنی بر توکنهای ان اف تی، رمزارزها و دیگر محصولات بلاک چینی است. به عنوان نمونه، ردیت Reddit سعی دارد تا با ایجاد سازوکاری جهت به کارگیری رمزارزها در وب، استقرار یابد و به کاربران مجوز کنترل قسمت‌هایی از جوامع را بدهد.
بهترین رمزارزهای وب ۳ در سال ۲۰۲۲
براساس وبسایت گو‌بنکینگ‌گریتس gobankingrates برترین رمزارزهای وب ۳.۰ عبارتند از:
گراف Graph (GRT)
گراف یک سیستم نمایه‌سازی است که می‌تواند برای سازماندهی دادههای بلاک چین مورد استفاده قرار گیرد که می‌تواند توسط اعضا فیلتر و پرس‌و‌جو شود.
این هم یک پروتکل نمایه‌سازی بلاک چین سطح پایین و هم یک دفتر کل رمزارزی سطح بالا است که بر اساس آن پروتکل ساخته شده است.
سیاکوین Siacoin (SC)
سیاکوین یک پلتفرم دیجیتالی همتا به همتا است که در آن کاربران می‌توانند برای اجاره فضای ذخیره‌سازی ابری خود به هاست‌ها، پول پرداخت کنند. دادههای کاربران در ۳۰ بخش رمزارزی است که هر کدام در هاست متفاوتی آپلود می‌شوند.
توسعه دهنده سیا، اسکای نت Skynet، چندین پروژه مبتنی بر سیا را در دست اجرا دارد که شامل استریم رسانه‌ای مبتنی بر رایانش ابری، تحویل محتوا و به اشتراک‌گذاری فایل است.
بیسیک اتنشن توکن (BAT)
بیسیک اتنشن توکن، یک پلتفرم تبلیغات دیجیتال مبتنی بر بلاک چین را تقویت میکند که محتوا را از طریق مرورگر بریو ارائه می‌دهد.
تبلیغ‌کنندگان هزینه کمپین‌های تبلیغاتی خود را با استفاده از توکن بت BAT پرداخت می‌کنند و مقداری از توکن بت که پرداخت می‌کنند به عنوان پاداشی برای مشاهده تبلیغات بین کاربران توزیع می‌شود. اگرچه محیط بت از حریم خصوصی کاربران محافظت میکند، تبلیغ‌کنندگان می توانند تبلیغات خود را هدف قرار دهند تا اثربخشی آن‌ها را به حداکثر برسانند.
پولکادات Polkadot (DOT)
پولکادات انتقال هر دارایی یا داده را در بلاک چین امکان‌پذیر میکند. خدمات آن به توکن‌ها محدود نمی‌شود و کاربران می‌توانند با چندین بلاک چین، به نام پاراچین، در شبکه بومی پولکادات تعامل داشته باشند.
چیزی که پولکادات را از شبکه‌های رقیب مانند اتریوم متمایز میکند این است که این پاراچین‌ها منحصربه‌فرد و مستقل هستند اما می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
هلیوم (HNT)
هلیوم Helium یک شبکه غیرمتمرکز است که توسط بلاک چین برای اینترنت اشیا با استفاده از الگوریتم اثبات پوشش، پروف او کاورج Proof of Coverage، تامین می‌شود که از این طریق هات‌اسپات‌ها پوشش وایرلس قانونی را عرضه می‌کنند.
با هلیوم، کاربران می‌توانند زیرساخت‌های بی‌سیم غیرمتمرکز را در هر مقیاسی بسازند و به دستگاه‌های کم مصرف اجازه می‌دهند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و داده‌ها را از طریق شبکه‌ای متشکل از گره‌هایی به نام هات‌اسپات که هر کدام بخش خاصی از شبکه را پوشش می‌دهند، انتقال دهند.
هات‌اسپات‌ها به عنوان ماینر نیز عمل می‌کنند. کاربران شبکه‌ای که یک هات‌اسپات را می‌خرند یا می‌سازند، هم نودهای شبکه را اداره می‌کنند و هم ارز دیجیتال اچ‌ان‌تی HNT را استخراج می‌کنند که ارز دیجیتال اصلی شبکه هلیوم است.
چین‌لینک (LINK)
چین‌لینک، یک شبکه غیرمتمرکز بر روی اتریوم است که ایجاد قراردادهای هوشمند را بر اساس دادههای دنیای واقعی را تسهیل میکند. این می‌تواند با هر بلاک چین ادغام شود به همین دلیل است که به یک پلتفرم پر استفاده برای خدمات اوراکل تبدیل شده است.
لینک، کوین اصلی چین لینک است که اخیرا شاهد افزایش تقاضا بوده است و در یک نقطه از شیبا‌اینو Shiba Inu به عنوان پرمعامله‌ترین و دارای بیشترین معامله و نگهداری رمزارز توسط بزرگترین دارندگان اتر، شکست خورد.
تتا (THETA)
تتا یک شبکه بلاک چین غیرمتمرکز است که برای پخش ویدئو ساخته شده است. هدف تتا به عنوان یک شبکه همتا به همتا، تسهیل تحویل ویدئو برای کاربران، با نودهای اعتبارسنجی سازمانی از سونی، گوگل، سامسونگ و سایر شرکت‌ها است.
لایوپیر (Livepeer)
لایوپیر، شبکه غیرمتمرکزی است که امکان و خدمات پخش ویدئو را در وب ۳، فراهم میکند. این شبکه بر روی بلاک چین اتریوم ساخته شده است.
پروتکل Livepeer بسیار امن بوده و برای افرادی که بخواهند در آن مشارکت کنند، مقرون‌به‌صرفه است.
فایل کوین (Filecoin)
فایل کوین، مشابه یک بایگانی در وب ۳، عمل میکند. وظیفه این شبکه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز است که مانند یک جانشین امن برای ذخیره‌سازی ابری متمرکز، کار میکند.
کاربران شبکه می‌توانند از آن به عنوان یک روش غیرفعال جهت کسب درآمد استفاده نمایند. فایل کوین امکان ذخیره‌سازی انواع داده‌ها از قبیل فایل‌های شنیداری، فیلم، عکس یا متن را دارد. همچنین جهت ذخیره‌سازی دادههای مهم و سوابق شرکت‌های خصوصی کاملا امن است.
کوساما (Kusama)
کوساما، شبکه‌ای است که به تیم‌های توسعه اجازه می‌دهد پروژههای مختلف خود را در یک شبکه زنده، کاملا غیرمتمرکز و تحت کنترل جامعه با شرایط واقعی آزمایش کنند.
آن‌ها می‌توانند مشکلات یا باگ‌هایی که به وجود می‌آید را مورد تست قرار دهند. تیم‌های توسعه می‌توانند جهت به دست آوردن جایگاهی در شبکه کوساما از طریق مزایده پاراچین Parachain با هم به رقابت بپردازند.
بیت تورنت (BitTorrent)
بیت تورنت، یک شبکه بسیار قوی و همتا‌به‌همتا است. در این شبکه فایل‌های حجیم به بخش‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند.
هر بخش به صورت جداگانه از طریق وب ارسال می‌شوند و در سخت‌افزار گیرنده با هم ادغام می‌شوند. هرکس که بخشی از فایل را از شبکه دریافت کند خود به گروه توزیع‌کنندگان می‌پیوندد.
اوشن پروتکل (Ocean Protocol)
اوشن پروتکل، از توکن‌هایی است که تمامی ابزارهای مورد نیاز جهت توسعه برنامه‌های وب ۳.۰ را دربر دارد.
کاربرانی که به دنبال سرمایه‌گذاری سودآور در توکنهای وب ۳ هستند، می‌توانند در این توکن سرمایه‌گذاری کنند. این پروتکل امکان اشتراک‌گذاری غیرمتمرکز داده در اینترنت را فراهم کرده و مدیریت شفاف داده‌ها را ارائه می‌دهد.
کادنا (Kadena)
کادنا، پروتکلی مبتنی بر بلاک چین است که از الگوریتم اثبات کار (PoW) پشتیبانی میکند.
این شبکه ادعا دارد که مقیاس‌پذیر بوده و قادر است تا ۴۸۰ هزار تراکنش در ثانیه را پردازش نماید. کادنا همچنین دارای قابلیت ارائه قراردادهای هوشمند، مشابه آنچه در اتریوم وجود دارد، است.
زی‌کش (ZCash)
زی‌کش، از اولین رمزارزها است که جهت حفظ حریم خصوصی طراحی شده است. این کوین به وسیله تیمی از کارشناسان و متخصصان و موسسات معروف علمی انتشار داده شده است.
زی‌کش، گرچه دارای حریم خصوصی است ولی بر روی شبکه بیت کوین کدنویسی و ساخته شده است.
سخن نهایی
ما تا به امروز نسل اول و دوم وب را تجربه کرده‌ایم. اکنون نوبت به نسل سوم وب رسیده است. انتظارات از این فضا روزبه‌روز بیشتر می‌شود. نباید فراموش کنیم که وب ۳ هنوز در ابتدای مسیر خود است و راه طولانی برای پذیرش همگانی در پیش دارد. مهمترین ویژگی وب ۳ این است که کنترل اطلاعات را به ما می‌دهد و همه افراد دارای شرایط یکسان خواهند بود.
ایجاد چنین بستری برای اینترنت، هماهنگی بین فعالیت‌ها و ایجاد مشوق‌های مالی در بسیاری از بخش‌ها مانند تولید، خدمات، داده و محتوا است که می‌تواند بسیاری از مشکلات را در حوزه سلامت، غذا، امور مالی و سایر حوزه‌ها حل و فصل کند.
سیر تکامل اینترنت تا به امروز راه زیادی را پیموده و قطعا در آینده نیز به حرکت در این مسیر پر فراز و نشیب ادامه خواهد داد. اما با وجود حجم وسیعی از اطلاعات که هر لحظه هم بر حجم آن افزوده می‌شود، وب نسل سوم یا همان وب ۳، تجربه‌ای بسیار با کیفیت‌تر را برای کاربران فراهم خواهد کرد. کاربران با در دست گرفتن کنترل اینترنت به جای شرکت‌ها، اختیار بیشتری بر روی اطلاعات خود خواهند داشت.
وب ۳ ممکن است جایگزین سیستم فعلی نشود، اما شانس زیادی برای رفع بسیاری از جنبه هایی دارد که در تمرکز، نظارت، کسب درآمد از داده های انسانی و برخورد با انسان‌ها به عنوان شهروند درجه دوم توسط آن‌ها به میان می‌آید.
سوالات متداول
۱. اصول مهم در ساختار وب ۳.۰ چیست؟
هدف از ایجاد وب ۳.۰ آن است که کاستی‌های وب ۲.۰ برطرف شده و تکنولوژی اینترنت دارای ویژگی‌هایی از قبیل هوشمندی، استقلال و آزادی ارتباطات شود. اجرایی‌کردن ساختار این تکنولوژی بر مبنای فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی، بلاک چین، ساخت گرافیک‌های سه بعدی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، عملی خواهد شد.
۲. ویژگی‌های اصلی وب ۳.۰ کدام‌اند؟
دو ویژگی اساسی برای وب ۳.۰ میتوان برشمرد که مفاهیم اینترنت معناگرا یا سمنتیک وب Semantic Web و هوش مصنوعی یا آرتیفیشال اینتلیجنس Artificial Intelligence را شامل می‌شوند. جهت اجرایی شدن وب ۳.۰ رسیدن به این مفاهیم مورد نیاز است. تیم برنرز لی، بنیان‌گذاری شبکه جهانی وب را بر این عقیده استوار کرد که اینترنت معناگرا آینده نهایی وب خواهد بود. این عقیده در وب ۲.۰ به مرحله اجرایی نرسیده است و امکان دارد در وب ۳.۰ عملی شود.
۳. وب ۳.۰ روی چه فناوری اجرا می‌شود؟
به طور خلاصه وب ۳.۰ مجموعه‌ای از برنامه‌های غیرمتمرکز است که بر روی بلاک چین و شبکه اتریوم اجرا می‌شود. هر کاربری در سراسر دنیا به وب ۳.۰ دسترسی داشته و اجازه استفاده از خدمات شبکه را دارد.
۴. اصطلاح وب ۳.۰ چگونه به وجود آمد؟
اصطلاح وب ۳.۰ توسط گوین وود Gavin Wood که یکی از بنیان‌گذاران ارز دیجیتال اتریوم بود در سال ۲۰۱۴ ابداع شد. از آن زمان به بعد این اصطلاح برای هر برنامه‌ای که دارای زیرساخت دیجیتال غیرمتمرکز بوده و به نسل سوم اینترنت یعنی اینترنت آینده مرتبط باشد، تبدیل شده است.
۵. وب ۲.۰ از چه ویژگی‌هایی برخوردار است؟
اینترنت امروزی یا وب ۲.۰ امکان طبقه‌بندی و بازیابی اطلاعات را به صورت رایگان برای کاربران فراهم کرده است. محتوای وبسایتها در اینترنت نسل دوم پویا بوده و بر تعامل با اطلاعات ورودی کاربران متمرکز است. کاربران می‌توانند جریان داده‌ها در وب ۲ را به صورت آنلاین مورد ارزیابی قرار دهند.
کاربران در اینترنت نسل دوم به محتواهای موجود در وب از طریق سخت‌افزارهای مختلف از قبیل تلفن هوشمند، لپ‌تاپ، کنسول‌های چند رسانه‌ای و هر سخت‌افزاری که قابل اتصال به اینترنت باشد، دسترسی دارند.
