اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (Decentralized Applications) که با نام اختصاری dApps شناخته می‌شوند بخش مهمی از امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) را تشکیل می‌دهند. این اپلیکیشن‌ها برنامه‌های دیجیتالی هستند که به‌جای یک رایانه، روی یک شبکه بلاک‌چین اجرا می‌شوند. این DAppها توسط یک مقام واحد کنترل و مدیریت نمی‌شوند و به همین دلیل Dappها را می‌توان انقلابی در دنیای بلاک‌چین دانست.
در ادامه این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با جنبه‌ها و ویژگی‌های برنامه‌های غیرمتمرکز و نحوه عملکرد آنها آشنا کنیم.
فهرست محتوا
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز چیست؟
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز اغلب روی پلتفرم اتریوم ساخته و اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها می‌توانند برای اهداف مختلفی از جمله بازی، امور مالی و رسانه‌های اجتماعی توسعه پیدا کنند. در واقع این برنامه‌های غیرمتمرکز هستند که ارتباط و تعامل بین کاربران و امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای DeFi را برقرار می‌کنند.
از آنجا که این برنامه‌های غیرمتمرکز کاملا انعطاف‌پذیر هستند، در ازای دریافت ایردراپ (Airdrop) کاربران را تشویق به انجام کارهای مختلف و خاصی می‌کنند و به این ترتیب از آنها برای حمایت و پشتیبانی از پروژه‌های مختلف استفاده می‌شود و می‌توان این انتظار را داشت که dAppها در آینده‌ای نزدیک بخش‌های مختلف زیادی را در سراسر جهان کنترل کنند.
مشاهده قیمت لحظه ای ارزهای دیجیتال
مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز
از مهمترین ویژگی‌های اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به موارد زیر می توان اشاره کرد:
۱- اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز متن باز هستند: یعنی کد منبع آنها در دسترس عموم قرار دارد و تمام افراد می‌توانند آن را اصلاح و توزیع مجدد کنند. این موضوع به کاربران امکان می‌‌دهد تا سریعا نواقصی که ممکن است در نرم‌افزار مورد نظر وجود داشته باشد را شناسایی کنند و در نتیجه، باعث رشد و ارتقای امنیت پلتفرم شوند. علاوه براین، تمامی کاربران این امکان را دارند تا در خصوص تغییرات اتخاذ شده در مورد برنامه‌های غیرمتمرکز اظهارنظر کنند و در نظرسنجی مربوطه شرکت کرده و رای مثبت یا منفی دهند.
۲- اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز معتبر و قابل اطمینان هستند: همانطور که از نامش پیداست یکی از مهمترین ویژگی‌های dAppها، غیرمتمرکز بودن آنها است. همین ویژگی باعث شده است که تمامی تراکنش‌ها و عملکردها در دفتر کل ذخیره شود. همانطور که پیشتر اشاره کردیم DAPPها بر بستر بلاک‌چین قرار دارند و بلاک‌های بلاک‌چین نیز بر روی نود یا همان گره ذخیره می‌شود.
۳- ارائه پاداش‌های جذاب: از آنجا که در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز قابلیت دادن جایزه وجود دارد، این موضوع خود باعث ایجاد انگیزه برای کامپیوترهای سراسر دنیا می‌شود تا با برنامه‌های غیرمتمرکز کار کنند.
۴- با توجه به اینکه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز روی بلاک‌چین اجرا می‌شوند هیچ فردی توانایی دستکاری و خدشه‌دار کردن آنها را ندارد و به همین دلیل می‌توان گفت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز از امنیت بالایی برخودار هستند.
معایب اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز
۱- با در نظر گرفتن این موضوع که اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز هنوز در مراحل اولیه توسعه هستند و صنعت ارزهای دیجیتال هنوز مشکلاتی مانند مقیاس‌پذیری، تغییرات کد و پایگاه کاربر کم را بر طرف نکرده است.
۲- اپلیکیشن های غیرمتمرکز برای کار کردن به قدرت محاسباتی قابل توجهی نیاز دارند که این می تواند شبکه هایی را که این اپلیکیشن ها روی آنها اجرا می شوند با اضافه بار مواجه کند.
۳- تغییرات در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مشکلات خود را دارد. یک اپلیکیشن غیرمتمرکز برای افزایش تجربه و امنیت کاربر احتمالا برای رفع باگ ها، به روزرسانی رابط کاربری و افزودن قابلیت های جدید، به تغییرات مداوم نیاز دارد.
۴- از آنجا که هرچه یک اپلیکیشن تعداد کاربران بیشتری داشته باشد، در ارائه خدمات موفق‌تر و قوی‌تر عمل می‌کند و امنیت آن اپلیکیشن نیز بالاتر می‌رود،افزایش تعدد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز در بازار، جذب کاربران بیشتر را برای یک اپلیکیشن دشوار می‌کند.
انواع اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز
DAPPها با توجه به نوع بلاک‌چینی که به آن دسترسی دارند به سه دسته تقسیم می‌شوند:
۱- دسته اول اپلیکیشن‌هایی هستند که گروه از برنامه‌هایی هستند که از طریق نود خود، به بلاک‌چین دسترسی پیدا می‌کنند. این دسته از برنامه‌ها باید به صورت دائم نودها را اجرا کنند و همگام‌سازی را انجام دهند.
۲- دسته دوم پروتکل‌هایی هستند که به بلاک‌چین برنامه‌های نوع اول دسترسی دارند. برای تعامل با این دسته از اپلیکیشن‌ها باید توکن مخصوص آنها را داشت. از نمونه‌های بارز این نوع از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به پروتکل اومنی (Omni) می‌توان اشاره کرد. اومنی یک پلتفرم معاملاتی توزیع‌شده روی بلاک‌چین بیت‌کوین است و با استفاده از این پروتکل کاربران می‌توانند به‌راحتی انواع دارایی‌ها را بی‌واسطه و بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث معامله کنند.
۳- دسته سوم برنامه‌هایی اطلاق می‌شود که از پروتکل برنامه‌های نوع دوم استفاده می‌کنند. شبکه SAFE یک نمونه از این برنامه‌ها است. SAFE در واقع شبکه‌ای غیرمتمرکز برای ذخیره‌سازی داده است که امکان ایجاد وب‌سایت‌ها و برنامه‌های کاربردی مقاوم دربرابر سانسور را فراهم می‌کند. این شبکه از پروتکل اومنی برای ایجاد توکن مخصوص خود، سیف کوین (SafeCoin)، استفاده می‌کند.
کاربردهای مختلف اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز
از مهمترین کاربردها و موارد استفاده از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز عبارتند از:
۱- گیم‌فای (GameFi)
محبوبیت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز گیم فای به طور روزافزون در حال افزایش است. از بهترین نمونه‌های اتفاده از این برنامه‌ها در حوزه گیم فای به بازی اکسی اینفینیتی می‌توان اشاره کرد. اغلب اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز در حوزه گیم فای، به گیمرها امکان کنترل کامل بر دارایی‌های درون بازی را می‌دهند. گیمرها از طریق این اپلیکیشن‌ها فرصت کسب درآمد از آیتم‌ها را در خارج از بازی دارند.
برای مثال، در بازی اکسی اینفینیتی شخصیت‌های بازی، زمین مجازی و آیتم‌های درون بازی در قالب NFT وجود دارد که گیمرها می‌توانند آنها را در کیف پول ارز ارزی خود ذخیره کنند، آنها را به آدرس‌های دیگر اتریوم انتقال دهند یا با دیگر گیمرها در پلتفرم‌های NFT معامله کنند. گیمرها همچنین می‌توانند برای جمع آوری توکنهای ERC-20 با یکدیگر رقابت کنند. گفتنی است این گیمرها با بازی بیشتر، می‌توانند پاداش‌های بیشتری را در بازی کسب کنند.
طبق داده‌های وب سایت تحلیلی دپ رادار DappRadar، فعالیت بازی‌های بلاک‌چینی در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ افزایش ۲۰۰۰ درصدی را در مقایسه با سال ۲۰۲۱ تجربه کرده‌اند.
۲- سرگرمی
اینکه سرگرمی و یکی از آیتم‌های جداناپذیر از زندگی انسانهاست بر همه واضح و مبرهن است. از همین رو، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز این امکان را فراهم آورده‌اند تا فعالیت‌های روزانه افراد که از آن لذت می‌برند به تجربیات دیجیتالی تبدیل شوند که خود باعث ایجاد انگیزه‌های اقتصادی می‌شود.
برای مثال، آدیوس (Audius) یک پلتفرم پخش موسیقی غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک‌چین است که با حذف واسطه‌های موجود در صنعت موسیقی سنتی، هنرمندان و طرفداران را مستقیما به یکدیگر متصل می‌کند. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که این پلتفرم‌های غیرمتمرکز هنرمندان و صاحبان سبک را قادر می‌سازد تا آثار هنری خود را به رکوردهای غیرقابل تغییر در بلاک‌چینتبدیل کنند و از محتوا و این آثار شخصی کسب درآمد دیجیتالی داشته باشند.
۳- دیفای و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)
کاربران از طریق اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز می‌توانند بدون نیاز به واسطه متمرکز، از خدمات مالی استفاده کنند و کنترل کامل دارایی‌های خود را در اختیار داشته باشند. دیفای همچنین می‌تواند برای افراد کم درآمد مفید باشد و امکان دسترسی به طیف وسیعی از خدمات مالی با هزینه بسیار کمتر را برای آنها فراهم کند.
صرافی‌های غیرمتمرکز نمونه مهم دیگری از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مالی هستند. چنین پلتفرم هایی با حذف واسطه‌هایی مانند صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز، معاملات همتا به همتا (P2P) را تسهیل می‌کنند. کاربران کنترل وجوه خود را در اختیار دارند و به شخص یا نهادی واگذار نمی‌کنند.
آنها به جای انتقال دارایی‌های خود به صرافی متمرکز، مستقیما با کمک قراردادهای هوشمند با کاربر دیگری معامله می‌کنند. تراکنش‌ها در داخل شبکه و به طور مستقیم بین کیف پول‌های کاربران انجام می‌شوند. از آنجایی که صرافی‌های غیرمتمرکز در مقایسه با صرافی‌های متمرکز هزینه تعمیر و نگهداری پایین‌تری دارند، کارمزد تراکنش‌ها در آنها نیز به مراتب کمتر است. برخی از صرافی‌های غیرمتمرکز محبوب عبارتند از پنکیک سواپ، یونی سواپ و سوشی سواپ.
۴- راه کارهای سازمانی
اپلیکیشن های غیرمتمرکز با معرفی مکانیسم تصمیم‌گیری جامعه محورتر، کاربران را برای ایفای نقش بیشتر در اداره سازمان‌های آنلاین توانمند می‌کنند. کاربرانی که توکنهای حاکمیتی یک پروژه بلاک‌چین خاص را در اختیار دارند، با کمک قراردادهای هوشمند می‌توانند پیشنهادهایی را مطرح کنند تا جامعه به آنها رای دهد و همچنین به صورت نانشناس به پیشنهادهای دیگران رای دهند.
یکی از مدل‌های مدیریتی، سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز یا همان دائوها (Dao) هستند. دائوها را می‌توان اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز کاملا مستقلی در نظر گرفت که از قراردادهای هوشمند برای تصمیم‌گیری بدون دخالت یک نهاد متمرکز، استفاده می‌کنند.
چند نمونه از مهمترین اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز
۱- صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap)
۲- پروتکل نقدینگی منبع‌باز غیرمتمرکز آوی (Aave)
۳- بازی غیرمتمرکز آپ‌لند (Upland) مبتنی بر بلاک‌چین ایاس
۴- پلتفرم غیرمتمرکز استیمیت (Steemit) برای وبلاگ‌نویسی و تولید محتوای برای رسانه‌های اجتماعی
۵- بازار توکنهای غیرمثلی غیرمتمرکز اوپن سی (opensea)
۶- سرویس اعتباری مبتنی‌بر اتریوم میکردائو (MakerDAO)
سخن پایانی
از آنجا که فناوری بلاک‌چین در جهان به سرعت در حال گسترش و پیشرفت است، محبوبیت و جنبه‌های استفاده از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز نیز در حال افزایش بوده و هر روز شاهد ارائه یک برنامه غیرمتمرکز و مرتفع کردن باگ‌ها و مشکلات موجود در شبکه‌های بلاک‌چینی هستیم.
علاوه براین، با توجه به انعطاف‌‌پذیری بالای اکوسیستم دیفای، هر روز مسائل پیچیده‌تری به این سیستم اضافه می‌شوند. با چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت که در آینده نه چندان دور، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز جای سازمان‌های مالی، بانک‌ها، سیستم حمل و نقل، بیمه و خیلی از سازمان‌های عمومی دیگر را بگیرد. نکته مهم دیگر اینکه از آنجا که این برنامه‌ها غیرمتمرکز هستند و توسط نهاد یا شخص خاص و واحدی کنترل نمی‌شوند، همین موضوع باعث به حداقل رساندن کامزدها می‌شود و این برنامه‌ها در هر زمان و هر مکان به سهولت و به سرعت قابل دسترس عموم هستند.
