در جهان پیچیده بازارهای مالی، ابزارهای متنوعی برای مدیریت ریسک و بهره‌برداری از فرصت‌های سودآور وجود دارد. یکی از این ابزارهای پیشرفته، قراردادهای فوروارد است که در بازار نقش مهمی ایفا می‌کند. این قراردادها که به طور گسترده توسط سرمایه‌گذاران و تجار برای مقابله با نوسانات نرخ دارایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به طرفین امکان می‌دهند تا شرایطی را برای معاملات آینده تعیین کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق قراردادهای فوروارد پرداخته و تفاوت‌های آن‌ها با قراردادهای آتی یا فیوچرز (Futures Contracts) را مقایسه خواهیم کرد.
قراردادهای پیشرو (Forward)
یک نوع قرارداد پیشرو، که در زبان انگلیسی به آن Forward Exchange Contract یا به اختصار FEC گفته می‌شود، وجود دارد. در این نوع قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود که در تاریخ مشخصی در آینده، کالای معینی را با حجمی معین و به قیمتی که از قبل توافق شده است، بفروشد.
بنابراین، صرف‌نظر از تغییرات قیمت کالا در آینده، قیمتی که در قرارداد قید شده است، معتبر و ملاک اجرا خواهد بود. قراردادهای پیشرو قراردادهای سفارشی هستند که به صورت غیررسمی و خارج از بورس (Over-the-Counter) بین دو طرف توافق می‌شوند.
برای درک بهتر مفهوم قرارداد پیشرو، به یک مثال ساده می‌پردازیم. فرض کنید دو طرف درگیر در این قرارداد، یکی تولیدکننده‌ی طراح جواهرات و دیگری واردکننده‌ی طلا است که به صورت عمده به جواهر فروشی‌ها عرضه می‌کند. حالا فرض کنی قیمت فعلی 1 انس طلا 2000 دلار است و واردکننده قراردادی را برای خرید 10 انس طلا با تاریخ تحویل دو ماه بعد منعقد می‌کند. مبنای این معامله، قیمت توافقی فعلی طلا است. بنابراین، واردکننده‌ی طلا باید در پایان قرارداد مبلغ 20000 دلار به تولیدکننده بابت 10 انس طلا پرداخت نماید. به طور خلاصه، پس از دو ماه، هر دو طرف قرارداد بدون توجه به قیمت طلا در آن زمان، باید به توافق خود عمل کنند.
ویژگی‌های این قراردادها عبارتند از:
- انعطاف‌پذیری: قراردادهای پیشرو قابلیت تنظیم دارند و می‌توانند با شرایط خاصی که توسط طرفین توافق می‌شود، ایجاد شوند. این انعطاف‌پذیری به طرفین اجازه می‌دهد تا قراردادهایی مطابق با نیازها و شرایط خاص خود ایجاد کنند.
- عدم استانداردسازی: این قراردادها استاندارد نیستند و شرایط و مفاد آن‌ها می‌تواند به طور کامل توسط طرفین قرارداد تعیین شود. هر قرارداد پیشرو می‌تواند ویژگی‌ها و شرایط منحصر به فرد خود را داشته باشد که با توجه به نیازهای دو طرف تنظیم شده است.
- ریسک اعتباری: به دلیل عدم وجود مکانیزم‌های تضمین رسمی، قراردادهای پیشرو دارای ریسک اعتباری بالاتری هستند، زیرا احتمال نکول یکی از طرفین وجود دارد. در این قراردادها هیچ نهادی وجود ندارد که تضمین کند هر طرف به تعهدات خود عمل می‌کند، بنابراین ریسک اعتباری بیشتری وجود دارد.
- عدم تسویه روزانه: برخلاف قراردادهای آتی، قراردادهای پیشرو تا تاریخ سررسید تسویه نمی‌شوند و سود و زیان‌ها در انتهای دوره محاسبه و اعمال می‌شوند. این به معنی آن است که ریسک نوسانات قیمتی تا زمان تسویه نهایی باقی می‌ماند.
قراردادهای آتی (Futures)
قراردادهای آتی، به عنوان یکی از ابزارهای مالی مشتقه، توافقی قانونی بین دو نفر برای خرید و فروش یک دارایی خاص با یک قیمت مشخص و در یک زمان مشخص می‌باشد. در این قرارداد، طرفین به توافق می‌رسند که در تاریخ معین، مقدار مشخصی از یک دارایی خاص را با یک قیمت مشخص خریداری یا به‌فروش برسانند، بدون در نظر گرفتن قیمت فعلی بازار. طرفین این قرارداد نیز موظف به نگهداری یک مبلغ تضمینی در کارگذاری به‌منظور انجام تعهداتشان می‌باشند. قراردادهای آتی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در تاریخ معین، با قیمتی از پیش تعیین شده، حق خرید یا فروش یک دارایی را خریداری کنند. این امر به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا از افزایش یا کاهش قیمت دارایی پایه سود کسب کنند. قراردادهای آتی قراردادهای استاندارد شده‌ای هستند که در بورس‌های معتبر مانند CME (Chicago Mercantile Exchange) معامله می‌شوند. این قراردادها دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- مکانیزم تضمین: بورس‌ها برای مدیریت ریسک، از مکانیزم‌های تضمین مانند مارجین اولیه و مارجین نگهداری استفاده می‌کنند تا از انجام تعهدات توسط طرفین اطمینان حاصل شود. این مکانیزم‌ها تضمین می‌کنند که هر طرف قادر به انجام تعهدات خود خواهد بود و در صورت عدم توانایی، بورس می‌تواند اقدام‌های لازم را انجام دهد.
- تسویه روزانه: قراردادهای آتی به صورت روزانه تسویه حساب می‌شوند، به این معنا که سود و زیان‌ها به صورت روزانه محاسبه و به حساب‌های معامله‌گران اعمال می‌شود. این ویژگی به کاهش ریسک اعتباری کمک می‌کند زیرا هر روز وضعیت حساب‌ها بررسی و به‌روز می‌شود.
- معاملات بورس: این قراردادها در بورس‌های رسمی معامله می‌شوند که موجب شفافیت و امنیت بیشتر معاملات می‌شود. بورس‌ها محیطی را فراهم می‌کنند که در آن همه شرکت‌کنندگان به اطلاعات یکسان دسترسی دارند و معاملات تحت نظارت قرار دارند.
- استانداردسازی: قراردادهای آتی دارای مشخصات استانداردی از جمله مقدار دارایی، تاریخ تحویل و شرایط قرارداد هستند که توسط بورس تعیین می‌شود. این استانداردسازی باعث می‌شود که همه قراردادهای آتی دارای ساختار و ویژگی‌های یکسانی باشند که معاملات را ساده‌تر و شفاف‌تر می‌کند.
تفاوت‌های کلیدی بین قراردادهای آتی(futures) و پیشرو (forward)
- تسویه حساب:
قراردادهای آتی به صورت روزانه تسویه می‌شوند، در حالی که قراردادهای پیشرو تنها در تاریخ سررسید تسویه می‌شوند. تسویه روزانه در قراردادهای آتی به کاهش ریسک و افزایش اطمینان معامله‌گران کمک می‌کند.
- استانداردسازی و معامله در بورس:
قراردادهای آتی استاندارد و در بورس معامله می‌شوند، در حالی که قراردادهای پیشرو سفارشی و خارج از بورس معامله می‌شوند. این تفاوت باعث می‌شود که قراردادهای آتی شفاف‌تر و دارای نقدینگی بیشتری باشند.
- شفافیت و نقدینگی:
- معاملات آتی به دلیل انجام در بورس‌های رسمی شفاف‌تر و دارای نقدینگی بیشتری هستند، در حالی که معاملات پیشرو معمولاً بین طرفین خصوصی و با نقدینگی کمتری صورت می‌گیرند. نقدینگی بیشتر به معنی امکان خرید و فروش سریع‌تر و با هزینه کمتر است.
- ریسک اعتباری:
قراردادهای آتی به دلیل وجود مکانیزم‌های تضمین، ریسک اعتباری کمتری دارند، اما قراردادهای پیشرو به دلیل عدم وجود این مکانیزم‌ها، ریسک اعتباری بالاتری دارند. این ریسک می‌تواند تاثیر زیادی بر اعتماد معامله‌گران به این قراردادها داشته باشد.
نتیجه‌گیری
درک تفاوت و فرق قرار آتی و پیشرو برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. این تفاوت‌ها می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر مدیریت ریسک و استراتژی‌های معاملاتی داشته باشند. انتخاب بین این دو نوع قرارداد باید بر اساس نیازها و شرایط خاص هر معامله‌گر صورت گیرد تا بهترین نتایج حاصل شود. با درک دقیق از ویژگی‌ها و مزایا و معایب هر یک از این قراردادها، معامله‌گران می‌توانند تصمیمات بهتری بگیرند و ریسک‌های موجود را به طور موثرتری مدیریت کنند.
