در بازارهای مالی و به خصوص بازار خرید ارزهای دیجیتال فعالان و معامله‌گران از شاخص‌ها و اندیکاتورهای مختلفی برای تجزیه و تحلیل ارزهای دیجیتال و قیمت یک رمز ارز در آینده استفاده می‌کنند. تحلیل‌های تکنیکال بیشتر بر اساس نوسانات قیمت و حجم تراکنش‌ها انجام می‌شود و برای انجام اینگونه تحلیل‌ها اندیکاتورهای متفاوتی وجود دارد.
یکی از این ابزارها که محبوبیت خاصی در بین سرمایه‌گذاران دارد شاخص ترس و طمع است که در این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با این شاخص و نحوه عملکرد آن آشنا کنیم.
فهرست مطالب با دسترسی سریع
- شاخص ترس و طمع چیست؟
- عوامل موثر بر شاخص ترس و طمع و نرخ تاثیرگذاری آنها
- روش اندازه‌گیری شاخص ترس و طمع
- مزایا و معایب استفاده از شاخص ترس و طمع
- نحوه عملکرد شاخص ترس و طمع
- ۷ عامل تاثیرگذار بر شاخص ترس و طمع
- نتیجه‌گیری
شاخص ترس و طمع چیست؟
شاخص ترس و طمع که با اصطلاح FUD که خود شکل مخفف‌شده Fear, Uncertainty, Doubt به معنی ترس، عدم قطعیت و تردید است نمایش داده می‌شود همانطور که از نامش پیداشت دو مورد از ابتدایی‌ترین احساسات انسان‌ها یعنی ترس و طمع را اندازه‌گیری میکند. FUD در ابتدا تنها در بازارهای مالی بورس و سهام استفاده می‌شد.
این شاخص اولین بار توسط وب سایت خبری و مالی سی‌ان‌ان‌مانی (CNNMoney) معرفی شد و هدف اصلی ایجاد آن، بررسی رفتار‌های احساسی معامله‌گران در بازارهای مالی بود. با گذشت زمان و روی کار آمدن ارزهای دیجیتال و گسترش این صنعت، این شاخص برای ارزهای دیجیتال و در راس آنها بیت‌کوین ایجاد شد و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از خصوصیات اصلی و بارز این شاخص غیر علمی بودن آن است که همین هم باعث غیر دقیق بودن آن می‌شود و در اصل بر اساس احساسات افراد نسبت به اتفاقاتی که در بازارهای مالی می‌افتد اندازه‌گیری می‌شود.
این بدان معناست که هر چه ترس بیشتری در بازار مالی حاکم باشد به مراتب ارزش آن بازار و سهام رو به کاهش خواهد بود و به طبع هر چه طمع برای سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، ارزش آن بازار نیز رو به افزایش خواهد بود.
این احساسات هم از نظرات و عقاید بسیاری از افراد مطرح و معروف در این قبیل بازارها منتج می‌شود. به عنوان مثال زمانی که فرد مشهوری مثل ایلان ماسک و یا وارن بافت نظرات خود را بیان می‌کنند و این ایده و نظر خیلی اوقات بدون داشتن هیچ پایه و اساسی وایرال می‌شود.
به عبارت ساده‌تر شاخص FUD زمانی به وجود می‌آید که افراد در مورد آینده بازارهای مالی همچون ارزهای دیجیتال با شک و تردید و ترس مواجه می‌شوند.
همانطور که بسیار دیده و شنیده‌اید از این شاخص به ویژه زمانی که قیمت ارز دیجیتال در بازار دچار نوسانات بسیار زیادی است خیلی استفاده می‌شود. خیلی از افرادی که وارد فضای مالی خصوصا دنیای ارزهای دیجیتال می‌شوند بدون آگاهی و دانش کافی و صرفا از روی احساسات وارد می‌شوند و حتی از روی همین احساسات و عواطف تصمیم‌گیری به خرید و فروش می کنند.
شاخص ترس و طمع در واقع برای سنجش و اندازه‌گیری همین احساسات به کار گرفته می‌شود و همین شاخص تاثیر زیادی بر روی خرید بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال دارد.
اما برای سنجش این اندیکاتور و ابزار اندازه‌گیری به بررسی فاکتورها و عوامل زیادی نیازمند هستیم. قطعا اینکه بدانیم اندیکاتور ترس و طمع با چه فرمولی محاسبه می‌شود و چه اطلاعاتی را در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌دهد نقش مهمی در تصمیم‌گیری ما در سرمایه گذاریهایمان ایفا خواهد کرد.
در واقع خروجی شاخص ترس و طمع عددی بین محدوده ۱ تا ۱۰۰ است. در این رنج، عدد ۱ ترس شدید یا همان (extreme fear) حاکم بر بازار و فشار فروش بالا در میان سرمایه‌گذاران را نشان می‌دهد. در مقابل، عدد ۱۰۰ یعنی طمع شدید یا همان (extreme greed) و برعکس محدوده قبلی حاکی از بالا بودن فشار خرید در بازار یک ارز دیجیتال است.
حال با بیان این توضیحات می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد و به یک قانون واحد رسید: زمانی که این شاخص عدد یک را نشان دهد، فرصت خرید است. چراکه ترس جدید بر بازار حاکم است و کاربران از خرید هراس دارند. به همین دلیل و خریداران از خرید دست بر دارند، قیمت آن دارایی کم می‌شود و در عرین حال با فروش بیش از حد قیمت‌ها بسیار پایین می‌آیند.
در مقابل، زمانی که این اندیکاتور عدد ۱۰۰ را نشان می‌دهد می‌توان آن را سیگنالی برای فروش در نظر گرفت. در این زمان است که طمع افراد و عجله آنها برای خرید یک دارایی به بالاترین میزان خودش یا همون طمع شدید می رسد و به همین دلیل هم قیمت‌ها افزایش پیدا میکند.
در شرایط فعلی شاخص ترس و طمع فقط بر اساس رمز ارز برتر بازار یعنی بیت‌کوین محاسبه می‌شود. ولی این به آن معنا نیست که از آن نمی‌توان برای سایر ارزهای دیجیتال بزرگ استفاده کرد.
عوامل موثر بر شاخص ترس و طمع و نرخ تاثیرگذاری آنها
عوامل زیادی به طور روزانه روی آن تاثیرگذار هستند که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.
– نوسانات قیمت (۲۵٪)
بازار ارزهای دیجیتال هم مثلی خیلی از بازارهای ملی دیگر شاهد نوسانات قیمت است. زمانی که این نوسانات بیش از اندازه افزایش پیدا میکند در واقع نشانه‌ای از ترس در بازار است و به همین دلیل بر روی شاخص ترس و طمع اثر زیادی دارد.
نوسان: این اندیکاتور حداکثر نوسانات و افت قمیت را با نوسانات میانگین 30 و 90 روزه مقایسه میکند. نوسان بیشتر با ترس همبستگی مثبت دارد و باعث افزایش عدد خروجی می‌شود. این محاسبات 25 درصد در عدد خروجی تاثیر می‌گذارند.
– حجم بازار (۲۵٪)
حجم معامله یک دارایی نشان‌دهنده طمع افراد برای خرید و فروش آن دارایی است. یعنی اگر مطع افراد برای خرید و فروش یک رمز ارز زیاد باشد نمایانگر حجم بالای معاملات و برعکس چنانچه افراد تمایل کمی به معامله و خرید و فروش داشته باشند حاکی از آن است که حجم معاملات کاهش پیدا کرده است.
تغییر در این حجم معاملات تاثیر مستقیمی بر شاخص ترس و طمع خواهد داشت.
– رسانه‌های اجتماعی (۱۵٪)
شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر، فیسبوک، اینستاگرام و غیره تاثیر بسیار بالا و مستقیمی روی ارزش‌گذاری ارزهای دیجیتال دارند و هرچه درباره یک رمز ارز بیشتر در فضای مجازی و رسانه های اجتماعی صحبت کرد باعث طمع بیشتر سرمایه‌گذاران می‌شود.
– نظرسنجی‌ها (۱۵٪)
منظور از این فاکتور نظرسنجی بزرگی است که به وسعت کل بازار برگزار می‌شود که معمولا 2 تا 3 هزار شرکت کننده دارد. هرچقدر علاقه به شرکت در نظرسنجی‌ها بیشتر شود، شاخص عدد بالاتری را نشان می‌دهد که اشاره به افزایش طمع بازار دارد.
– شاخص دامیننس یا تسلط بیت‌کوین (۱۰٪)
دامیننس (Dominance) یعنی تسلط یا سلطه. منظور از دامیننس تسلط بیت‌کوین در بازار ارزهای دیجیتال است. به عنوان مثال اگر مقدار این شاخص ۴۰ باشد به این معنا است که ۴۰ درصد کل بازار ارز دیجیتال در سلطه بیت‌کوین است و مابقی به دیگر آلت‌کوین‌ها اختصاص دارد.
تاثیر این فاکتور در تعیین شخص ترس و طمع به این خاطر است که چون بیت‌کوین نسبت به باقی آلت‌کوین‌ها امن‌تر است وقتی شاخص تسلط آن بالا می‌رود نشانه‌ای از ترس معامله‌گران است. برعکس این قضیه هم زمانی اتفاق می‌افتد که دامیننس بیت‌کوین کاهش پیدا میکند، در این شرایط مردم با سرمایه‌گذاری روی ارزهای دیجیتال پرریسک‌تر طمع بیشتری از خود نشان می‌دهند.
– تمایلات یا ترندها (۱۰٪)
شاید با نام گوگل ترندز و نحوه عملکرد آن آشنا باشید.Google Trends یکی از ابزارهای مفیدی است که در دستیابی به اطلاعات در مورد سرچ‌هایی که در اینترنت انجام می‌شود به کمک افراد می‌آید. این ابزار که یکی از محصولات شرکت گوگل است اطلاعات جامعی درباره سرچ‌های کلمات کلیدی در موتور جستجوی گوگل را ارائه می‌دهد. این اطلاعات یکی از عوامل موثر در شاخص ترس و طمع محسوب می‌شود.
مثلا به عنوان مثال اگر میزان جستجوی کلمه بیت‌کوین در فضای مجازی افزایش پیدا کند، نشانگر طمع بیشتر در بازار بیت‌کوین است. و اگر به عنوان مثال افراد زیادی عبارت «دستکاری قیمت بیت‌کوین» را جستجو کنند این یعنی ترس حاکم بر بازار در حال افزایش است.
روش اندازه‌گیری شاخص ترس و طمع
شاخص ترس و طمع با گرفتن میانگین وزنی مساوی از هر یک از فاکتورها محاسبه می‌شود. مقدار ۵۰ برای این شاخص خنثی محسوب می‌شود و به معنا است که اتفاق خاصی در بازار رخ نداده است. هر مقداری بیش از این یا کمتر از این نشان دهنده حرص و طمع در بازار است. یعنی هر چه این عدد به صفر نزدیک شود نشان‌دهنده ترس فزاینده بین کاربران و سرمایه‌گذاران در بازار و در نتیجه تمایل شدید آنها به فروش سرمایه و خارج شدن از بازار است.
اما اگر هرچه این عدد به ۱۰۰ نزدیک شود حاکی از طمع بالای کاربران برای خرید و سرمایه‌گذاری در بازار است.
این شاخص بین ۰ تا ۱۰۰ به‌صورت زیر اندازه‌گیری می‌شود:
- ۰ تا ۲۴: ترس شدید
- ۲۵ تا ۵۰: ترس
- ۵۰: خنثی
- ۵۱ تا ۷۴: طمع
- ۷۵ تا ۱۰۰: طمع شدید
مزایا و معایب استفاده از شاخص ترس و طمع
مزایا
ترس و طمع از غرایز اصلی انسان‌ها است و در شرایط زیادی بر روی عملکرد منطقی ما تاثیرگذار است. خصوصا زمانی که حرف پول و سرمایه‌گذاری باشد، ترس و طمع به عنوان دو عامل محرک بسیار قدرتمند عمل می‌کنند.
متخصصان و کارشناسان بازارهای مالی معتقدند شاخص ترس و طمع نه تنها میتواند در تصمیم‌گیری افراد برای سرمایه گذاری بسیار مفید باشد بلکه سرمایه‌گذاران باید همواره این شاخص را زیر نظر داشته و آن را رصد کنند.
- شاخص‌های احساسات برای تأیید تحلیل تکنیکال کاربرد دارند. همچنین می‌توان از شاخص‌های احساسات برای تأیید سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت براساس تحلیل بنیادی استفاده کرد.
- این دو احساس برای تصمیم‌گیری درباره بهترین زمان خروج یا ورود به موقعیت‌های بازار بسیار مفید هستند.
- شاخص‌های احساسات می‌توانند درباره احساساتی که ممکن است بر تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذار تأثیرگذار باشد، هشدار دهند. همچنین این شاخص‌ها به شما کمک می‌کنند از وسوسه‌ها جلوگیری کنید.
- این شاخص از هفت مؤلفه تشکیل شده است و به هیچ متغیری وابسته نیست؛ بنابراین این امر تأثیرات عوامل خارجی را که ممکن است بر یکی از متغیرها تأثیرگذار باشد، حذف میکند.
معایب
- احساسات بازار به‌تنهایی قابل استفاده نیستند. گاهی اوقات ترس شدید به معنای فرصت‌های کوتاه‌مدت است؛ در صورتی که در مواقعی دیگر ممکن است سرآغاز بازار نزولی باشد. همچنین برعکس این اتفاق برای طمع نیز صدق میکند؛ بنابراین هنگام معامله باید عوامل دیگری نیز در نظر گرفته شوند.
- عواملی که به اصلاحات عمده و نزولی بازار اشاره می‌کنند، ناشی از شاخص‌های احساسات نیستند، بلکه بیشتر به عوامل اقتصادی مربوط می‌شوند.
- شاخص‌های احساسات بازار نمی‌توانند رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی (black swan event) را که سبب آشفتگی بازار می‌شوند، پیش‌بینی کنند؛ بنابراین هیچ استراتژی‌ای نمی‌تواند با استراتژی پوشش پورتفوی (Portfolio Hedging) برابری کند؛ زیرا این استراتژی ۱۰ راه برای پوشش سبد سهام ارائه می‌دهد که به کاهش ریسک بازار ارائه منجر می‌شود.
نحوه عملکرد شاخص ترس و طمع
همانگونه که در تعریف شاخص ترس و طمع بیان شد، این شاخص به عنوان ابزاری برای سنجش وضعیت بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این شاخص ۷ عامل مختلف را مورد بررسی قرار می‌دهد تا در نهایت به این نتیجه دست یابد که به چه میزان ترس و طمع در بازار وجود دارد.
این هفت عامل عبارتند از:
۱- تغییرات قیمت سهام
نوسانات بازار از طریق مقایسه سطح شاخص S&P500، با میزان تعادل خودش در ۱۲۵ روز اندازه‌گیری می‌شود. اگر عدد به دست آمده کمتر از حد تعادل باشد، ترس بر بازار غالب است و در صورتی که بالاتر از حد تعادل باشد، طمع غالب خواهد بود.
۲- قدرت قیمت سهام
منظور از قدرت قیمت سهام نسبت سهامی است که در ۵۲ هفته به بالاترین و پایین‌ترین حد خود در بورس اوراق بهادار نیویورک رسیده باشد. از این تعداد سهام‌هایی که در ۵۲ هفته به بالاترین حد خود می‌رسند، نشان‌دهنده طمع بیشتر و تعداد سهامی که در ۵۲ هفته به پایین‌ترین حد خود می‌رسند، نشان‌دهنده ترس هستند.
۳- وسعت قیمت سهام
وسعت قیمت سهام به صورت روزانه با مقایسه سهام در حال پیشرفت با سهام در حال کاهش محاسبه و سنجیده می‌شود.
۴- اختیار خرید و فروش
محاسبه این عامل براساس نسبت حجم حق فروش و حق خرید به دست می‌آید. زمانی که فعالیت‌های معاملاتی برای فروش بیشتر باشد، ترس و زمانی که فعالیت‌های معاملاتی برای خرید افزایش یابد، طمع غالب می‌شود.
۵- نوسانات بازار
برای نمایش این فاکتور از شاخصVIX که مخفف عبارت Volatility Index است استفاده می‌شود. هرچه نوسانات بیشتر باشند، میزان ترس نیز افزایش می‌یابد. این شاخص معیاری برای اندازه گیری ریسک بازار و میزان هیجان سهامداران است.
بسیاری از افراد از جمله سرمایه‌گذاران، سهامداران و تحلیلگران در سراسر جهان از این شاخص به عنوان ابزاری برای اندازه‌گیری ریسک بازار، ترس و استرس‌های موجود قبل از تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند. شاخص VIX به صورت روزانه و درصدی محاسبه می‌شود.
۶- تقاضا برای اوراق قرضه بنجل
با توجه به افزایش تقاضا برای اوراق قرضه، سرمایه‌گذاران بیش از آنکه متوجه ریسک کار باشند، نگران بازدهی آن هستند که این خود بیانگر غالب‌بودن طمع است.
۷- تقاضای پناهگاه امن (اوراق بدون ریسک)
زمانی که ترس بر بازار حاکم است سرمایه‌گذاران برای حفظ سرمایه خود، آنها را از بورس خارج یا به سرمایه‌های امنی تبدیل می‌کنند که این فرایند به Risk off Trade معروف است. درنتیجه افزایش تقاضا برای سرمایه‌های امن نشان‌دهنده افزایش سطح ترس است.
نتیجه‌گیری
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم اگر شما هم از علاقه‌مندان و دنبال‌کنندگان حوزه ارزهای دیجیتال هستید حتما می‌دانید که برای موفق بودن و نتیجه گرفتن از این بازار پر نوسان از ابزارهای و اندیکاتورهای مختلفی می‌توان کمک گرفت که شاخص ترس و طمع که در این مقاله به طور مفصل به بررسی ةن پرداختیم یکی از همین اندیکارتورهای محبوب در این زمینه است.
اما این نکته را نباید از خاطر ببرید که هیچ‌کدام از شاخص‌ها به تنهایی امکان پیش‌بینی قیمت دارایی‌ها در آینده را ندارد.
کسانی در این بازار برنده و موفق هستند که در انجام سرمایه‌گذاری خود از شاخص‌های متعدد به همراه دانش کسب‌شده در حوزه تحلیل تکنیکال استفاده کنند.
نکته آخر اینکه از شاخص ترس و طمع غالبا برای پیش‌بینی کوتاه مدت و نهایتا میان‌مدت قیمت یک دارایی و رمز ارز استفاده می‌شود و با توجه به اینکه این شاخص مستعد تغییرات و تحولات سریع بوده و عوامل خارجی می‌توانند به راحتی و به سرعت روی آن تاثیرکذار باشند استففاده از این شاخص برای پیش‌بینی‌های بلندمدت قیمت توصیه نمی‌شود.
