در حالی که بیتکوین اولین رمزارز عمومی عملیاتی در جهان بوده، تنها نوع آن نیست و مطمئناً انواع مختلفی از توکن ها و ارزهای دیجیتال وجود دارد. بسته به نحوه فرمولبندی یا طراحی کد، کاربرد و سایر عوامل میتوانیم حداقل چهار نوع ارز دیجیتال را شناسایی کنیم.
در این میان میتوان به کوینها، توکنهای پرداختی یا آلتکوینها، توکنهای امنیتی، توکنهای غیرمثلی یا NFT، توکنهای مالی غیرمتمرکز یا DeFi، توکنای ابزاری و دستههای دیگری اشاره کرد.
در این مقاله قصد داریم به بررسی و شناخت بیشتر انواع مختلف توکنها، روشهای استفاده از آنها و نمونههای غنی و کاربردی آنها بپردازیم پس تا پایان این مطلب آموزشی با ما همراه باشید.
فهرست مطالب با دسترسی سریع
- تقسیمبندی ارزهای دیجیتال
- کوینها
- آلتکوینها
- توکنها
- انواع مختلف توکنها
- توکنهای کاربردی (Utility Token)
- توکنهای امنیتی (Security Tokens)
- توکن های پرداخت (Payment Tokens)
- توکن صرافی (Exchange Token)
- توکنهای غیرمثلی (NFT)
- توکنهای DeFi یا توکنهای اموز مالی غیرمتمرکز
- استیبلکوین (Stablecoins)
- توکنهای دارای پشتوانه (Asset-backed Tokens)
- توکنهای حریم خصوصی (Privace Token)
- نتیجهگیری
اگرچه اصطلاح کریپتوکارنسی (cryptocurrencies) برای تعریف انواع مختلف ارزهای دیجیتال یا داراییهای دیجیتال مورد استفاده قرار میگیرد، اما این واژه به طور معمول به کوینها یا سکهها اشاره دارد. علیرغم اینکه بسیاری از این کوینها به عنوان یک واحد حساب، ذخیره ارزش و وسیله مبادله عمل نمیکنند، اما معمولا چنین تصوری از آنها وجود دارد. هرچند بیتکوین این چنین عمل میکند.
بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟
با این حال، کوینها را میتوان از آلتکوینها متمایز کرد. واژه آلتکوین به طور رایجی به ارزهای رمزنگاری شده در همه انواع غیر از بیتکوین اشاره دارد، زیرا آنها به عنوان جایگزینی برای بیتکوین در نظر گرفته میشوند.
به طور کلی ۳ نوع تقسیم بندی در مورد ارزهای دیجیتال وجود دارد:
کوینها:
کوینها یا سکهها را می توان از آلتکوینها متمایز کرد، زیرا آنها بر اساس بلاکچین خود عمل میکنند. در چنین بلاکچینی، آنها به عنوان توکن بومی و همچنین توکن پرداخت هزینه کارمزد (gas fee) یا سوخت عمل میکنند، اگرچه یک بلاکچین میتواند این گس فی را در قالب ارز دیجیتال متفاوتی پرداخت کند. یک مثال خوب ارز دیجیتال بیتکوین (BTC) در بلاکچین بیتکوین و اتر (ETH) در بلاکچین اتریوم است.
از نظر ساخت یا توسعه یک ارز دیجیتال، این امر با توسعه یک شبکه بلاکچین شروع شده یا همراه است.
آلتکوینها:
اگرچه آلتکوینها را میتوان به عنوان کوین در نظر گرفت، اما همه آنها جایگزینی برای بیتکوین به عنوان اولین ارز دیجیتال شناخته میشوند. همچنین آنها را میتوان به عنوان شتکوین شناخت، به غیر از اتریوم، اکثر ارزهای دیجیتال از بیتکوین فورک شده بودند. ارزهایی همچون Namecoin، Peercoin، Litecoin، Dogecoin و Auroracoin.
با این حال، برخی آلتکوینها مانند اتریوم، ریپل، اومنی و نئو دارای بلاکچین خودشان هستند. در حالی که این قضیه برای باقی آنها صدق نمیکند.
بیشتر بخوانید: آلتکوین چیست؟معرفی بهترین آلت کوینها برای سرمایهگذاری
توکنها:
توکنها نمایش دیجیتالی یک دارایی یا ابزار خاص در یک بلاکچین هستند. همه توکنها را میتوان آلتکوین نامید، اما وجه تمایز آنها با آلتکوینها استقرار آنها در بستر یک بلاکچین دیگر و بومی نبودن بلاکچینی است که در آن فعالیت میکنند.
توکنها برای تسهیل قراردادهای هوشمند در شبکه های بلاکچینی مانند اتریوم کدگذاری شدهاند و میتوانیم برخی از آنها را از یک زنجیره به زنجیره دیگر منتقل کنیم. توکنها در برنامهها یا کدهای رایانهای خوداجرایی (self-executing) جاسازی شدهاند و میتوانند بدون پلتفرم شخص ثالث کار کنند. آنها همچنین قابل تعویض و مبادله هستند. از آنها میتوان برای نمایش امتیازات وفاداری و کالاها یا حتی سایر ارزهای دیجیتال استفاده کرد.
هنگام طراحی یا کدنویسی یک توکن، توسعهدهنده باید یک الگوی مشخص را دنبال کند. توسعهدهنده نیازی به ویرایش یا کدنویسی بلاکچین از ابتدا ندارد. تنها کاری که آنها باید انجام دهند این است که از یک الگوی استاندارد معین پیروی کنند. دستیبابی به یک توکن فرایندی سریعتر است.
قبلاً عرضه اولیه کوین یا همان ICO و عرضه اولیه صرافیها به عنوان روشی برای توزیع و در ابتدا افزایش سرمایه برای پروژههای صادرکننده توکن بود. با این حال، این توکنها میتوانند بدون IEO یا ICO صادر شوند.
انواع مختلف توکنها
۱- توکنهای کاربردی (Utility Token)
توکن های کاربردی به عنوان کوپن یا ووچر در نظر گرفته میشوند، اما اساساً واحدهای دیجیتالی هستند که ارزشی را در بلاکچین نشان میدهند. به عبارت دیگر، توکن دسترسی خاصی را به محصول یا خدماتی که توسط صادرکننده توکن اجرا یا اداره میشود، فراهم میکند. یک شخص میتواند با خرید توکن به آن دسترسی پیدا کند و میتواند آن را برای یک ارزش دسترسی تعریفشده به محصول یا خدمات بازخرید کند.
- دارنده توکن، حق محصول یا خدمات به ارزشی معادل توکن را به دست میآورد اما مالکیت آن را ندارد. برای مثال، تا زمانی که توکنها را در اختیار دارند، میتوانند با هزینههای تخفیفیافته یا بهصورت رایگان به محصول یا خدمات دسترسی داشته باشند.
- در برخی از حوزههای قضایی، تعریف یک ارز دیجیتال به عنوان یک توکن کاربردی به این معنی است که تحت هیچ مقررات مالی نیست.
- درک اصلی از توکنهای کاربردی این است که آنها محصولات سرمایهگذاری نیستند و میتوانند ارزش خود را به طور کامل از دست بدهند.
- توکنهای کاربردی از منظر نظارتی بهتر درک میشوند، زیرا این درک از آنها وجود دارد که قابل نظارت و قانونگذاری نیستند. دارنده این توکنها ارزشی معادل سهام یا اوراق قرضه یا سایر داراییهای که تحت قوانین مالی قانونگذاری شدهاند را در اختیار ندارد.
نمونههایی از توکنهای کاربردی: Funfair، Basic Attention Token، Brickblock، Timicoin، Sirin Labs Token و Golem.
۲- توکنهای امنیتی (Security Tokens)
توکنهای امنیتی ارزهای رمزنگاری شده اوراق بهادار شده هستند که ارزش خود را از یک دارایی خارجی بدست میآورند که میتواند تحت مقررات مالی به عنوان توکنهای امنیتی معامله شوند. بنابراین، این توکن ها برای تبدیل به اوراق بهادار داراییها، اوراق قرضه، سهام، املاک، اموال و سایر ارزهای واقعی استفاده میشوند.
- بنابراین، به دلیل ماهیت تراکنشها، مبادلات، صدور، معاملات، ارزش، توکنسازی، پشتوانه و خرید و قروش آنها باید توسط تنظیمکنندههای مالی کنترل و اداره شود تا از سرمایهگذاریهای کاربران محافظت شود.
- مقررات، در چنین مواردی، برای تضمین وجوه و سرمایهگذاریهای کاربران و مسئول دانستن بنیانگذاران وجود دارد.
توکنهای امنیتی نشاندهنده یک سپرده، سهم در سهام یا حقوق صاحبان سهام، حق رای و حق سود سهام در دارایی ارائه شده است. مالکان یا دارندگان بخشی از سود را از اقدامات و تصمیمات ناشران یا مدیریت دریافت میکنند.
- این توکنها از طریق ارائه توکنهای امنیتی (STO) صادر میشوند.
- کاربردهای آنها شامل مواردی است که سرمایهگذاران نیاز به تسویه فوری، شفافیت در مدیریت، تقسیم داراییها و غیره دارند.
توکنهای امنیتی بیشتر به موارد زیر تقسیم میشوند:
توکنهای سهام: این توکنها از نظر شکل و عملکرد شبیه به سهام سنتی هستند با این تفاوت که مالکیت و انتقال به صورت دیجیتالی انجام میشود. سرمایهگذاران حق دریافت سود سهام از اقدامات و تصمیمات مدیریتی و ناشر را دارند. توکنهای بدهی نشاندهنده وامهای کوتاه مدتی هستند که دارای نرخهای بهره از پیش تعریف شده هستند.
توکنهای با پشتوانه دارایی: این توکنها توسط املاک و مستغلات دنیای واقعی، آثار هنری، اعتبارات کربنی یا کالاها به عنوان ارزش اساسی پشتیبانی میشوند. دارای مشخصاتی مانند طلا، نقره، نفت و غیره هستند و قابل معامله و غیره هستند.
نمونههایی از توکنهای امنیتی: Sia Funds، Bcap (سرمایه بلاک چین) و Science Blockchain.
۳- توکن های پرداخت (Payment Tokens)
همانطور که از نام آن پیداست، توکنهای پرداخت به توکنهایی گفته میشود که برای خرید و فروش کالاها و خدمات در بسترهای دیجیتال بدون واسطه استفاده میشوند، همانطور که در عرصههای مالی و بانکی سنتی اتفاق میافتد. البته اکثر ارزهای رمزنگاری شده و توکنها چه امنیتی و چه کاربردی در این دسته قرار میگیرند. با این حال، همه توکنهای کاربردی نمیتوانند توکنهای پرداخت باشند.
- ترکیبی از توکنهای دیگر
- توکنهای پرداخت به عنوان اوراق بهادار نشان داده نمیشوند و نمیتوان در آنها سرمایهگذاری کرد. از این رو، تحت مقررات مالی به عنوان اوراق بهادار دارایی قرار نمیگیرند.
- این توکنها میتوانند دسترسی دارندگان به هر محصول یا خدماتی را در حال حاضر یا در آینده تضمین کنند یا نکنند.
نمونههایی از توکنهای پرداخت: مونرو، اتریوم و بیتکوین
۴- توکن صرافی (Exchange Token)
ممکن است در مورد اینکه توکنهای صرافی چیست بحثهایی وجود داشته باشد، اما این به این دلیل به آنها داده شده که این توکنها برای صدور و استفاده در صرافیهای ارزهای دیجیتال، که بازارهای ارز دیجیتال برای خرید و فروش و مبادله توکنها هستند، استفاده میشود.
اگرچه این توکنها را میتوان در خارج از محیطهای مبادله بومی صرافیها هم استفاده کرد، اما عمدتاً از آنها برای تسهیل مبادلات بین سایر توکنها یا برای پرداخت هزینه کارمزد تراکنشها (gas fee) در صرافیهای ارز دیجیتال استفاده میشود.
- صرافیهای متمرکز با یا بدون پلتفرمهای غیرمتمرکز یا بلاکچین های خود میتوانند این توکنها را صادر کنند.
- میتوان از آنها برای پرداخت هزینه کارمزد کمتر و ارزانتر تراکنشها، افزایش نقدینگی، ارائه تخفیفهای رایگان و مدیریت بلاکچینها، به عنوان مثال برای حق رای، یا دسترسی به خدمات یک صرافی خاص استفاده کرد.
برای افزایش نقدینگی، صرافی ها از آنها برای جذب افراد برای مشارکت در پروژه ها استفاده می کنند.
نمونههایی از توکنهای صرافی: بایننس کوین یا توکن BNB، دلار جمینی (Gemini)، ارز دیجیتال FTX برای صرافی FTX، ارز دیجیتال OKB برای صرافی Okex، توکن KuCoin، توکن Uni، ارزدیجیتال HT برای صرافی Huobi، توکنهای Shushi و CRO برای صرافی Crypto.com.
۵- توکنهای غیرمثلی (NFT)
توکن غیرمثلی که به انها توکنهای غیرقابل تعویض هم گفته میشود، گواهی دیجیتالی مالکیت یک کالای منحصر به فرد، غیرقابل تعویض یا غیرقابل معامله با دیگری و دارایی منحصر به فرد در بلاکچین است.
این نوع از توکنها با استفاده از همان فناوری مورد استفاده در توسعه انواع دیگر توکنها توسعه یافته است، اما عمدتاً برای نشان دادن یک اثر هنری، عکس، ویدیو، فایل صوتی، کلکسیون، املاک، دنیای مجازی، میم ها، GIF ها، محتوای دیجیتال مانند پستها و توییتها، مد، موسیقی، نقاشی، طراحی، آیتمهای دانشگاهی و علی، سیاسی، فیلم، میم، ورزش، بازی یا فایلهای دیجیتالی با ارزش اما در بستر بلاکچین مورد استفاده قرار میگیرد.
- اولین NFT در سال ۲۰۱۵ بر روی بلاکچین اتریوم ساخته و ایجاد شد.
- این امضای دیجیتال به گونهای ایجاد میشود که نمیتوان آن را با توکن دیگری مبادله کرد.
- این توکنها به دارنده خود این امکان را داده تا نسخه اصلی یک کالا را داشته باشد.
- به دلیل ارزش بالای این توکنها، NFTها معمولا دارای نسخه محدود هستند یا امکان تکثیر یا کپی آنها وجود ندارد. بهترین NFTها آنهایی هستند که فقط یک یا چند نفر میتوانند یک نسخه اصلی از ان را داشته باشند.
- این توکنهای غیرمثلی به هنرمندان، سازندگان و مجموعهداران کمک میکند تا اقلام خود را بفروشند.
- NFTها را میتوان در بازارهای NFT مانند OpenSea، Rarible، Foundation و Decentraland خریداری و فروخت.
- کاربرد این توکنها شامل محبوبیت، کسب درآمد از اجناس و پرداخت حق امتیاز است، به طوری که هر زمان که اثر هنری به کاربر جدید فروخته شود، درصدی از فروش ان به صاحب اثر پرداخت میشود.
- این توکنها از توکنهای عرضه اولیه صرافیها (Initial Exchange Offering) متمایز هستند.
نمونههایی از توکنهای NFT: کلیپ های ویدئویی لوگان پل، NFT اولین توییت های جک دورسی بنیانگذار توییتر، EVERYDAYS: نقاشیهای 5000 روز اول توسط مایک وینکلمن، معروف به «Beeple»، و NFT چندین بچه گربه.
۶- توکنهای DeFi یا توکنهای اموز مالی غیرمتمرکز
امور مالی غیرمتمرکز به برنامههای مالی یا dAppهای ساخته شده بر روی بلاکچین یا دفتر کل توزیعشده اشاره دارد که باعث توزیع آنها و برنامههایی میشود که کنترل مالی و پولی را مستقیماً به کاربر ارائه میکنند و در عین حال به آنها اجازه میدهد در مقیاس جهانی با روشهای همتا به همتا و دسترسی به جهانی معامله کنند.
این برنامههای DeFi برای هر کسی که به اینترنت متصل است در دسترس است. هر برنامه DeFi توسط یک اقتصاد توکن طراحی شده است که پشت آن یک توکن بومی وجود دارد. این توکنها شکلی از پول قابل برنامهریزی هستند که توسعهدهندگان میتوانند منطق را در پرداختها و جریانهای هر تراکنش برنامهریزی کنند.
- اکثر توکنهای DeFi در حال حاضر بر بستر بلاکچین اتریوم هستند. سایر بلاکچینهایی که از DeFi پشتیبانی میکنند عبارتند از: Stellar، Polygon، IOTA، Tron و Cardano.
- از طریق این توکنها، افراد میتوانند کسب درآمد کنند، وام دهند، وام بگیرند، سود کسب کنند، پسانداز کنند، رشد کنند و سبد را مدیریت کنند، بیمه بخرند، در اوراق بهادار سرمایهگذاری کنند، در سهام سرمایهگذاری کنند، در صندوقها سرمایه گذاری کنند، در صرافیهای غیرمتمرکز وجوه مالی ارسال و دریافت کنند، در صرافیهای غیرمتمرکز سرمایه گذاری و خرید و فروش کنند و موارد دیگر.
- نمونههایی از توکنهای مالی غیرمتمرکز شناخته شده عبارتند از Solana، Chainlink، Uniswap، Polkadot، Aave و بسیاری دیگر. برخی از دستههای برنامههای DeFi شامل برنامههای وامدهی غیرمتمرکز، صرافیهای غیرمتمرکز، اشتراکگذاری فضای ذخیرهسازی غیرمتمرکز و غیره هستند.
- قدرتمندترین ویژگی در مورد توکنهای DeFi قراردادهای هوشمند است که به هر کسی اجازه میدهد قوانین تراکنشها را بر اساس شرایط خاص تعریف، بنویسد، برنامهنویسی کند و اجرا کند و در صورت برآورده شدن آن شرایط، تراکنشها را اجرا کنند.
۷- استیبلکوین (Stablecoins)
همانطور که از نام آن پیداست، استیبلکوینها توکنهایی با ارزش ثابت در طبیعت هستند، زیرا ارزش آنها تا حدودی قابل پیشبینی است. به این معنا که ارزش آنها تقریباً همیشه یکسان باقی میماند.
توکنهای پایدار یا استیبلکوینها، توسط یک دارایی پایدار یا نسبتاً با ارزش مانند فیات پشتیبانی میشوند. بنابراین، سکههای پایدار با پشتوانه دلار، طلا و سایر فلزات گرانبها، نفت و توکنهای دارای پشتوانه کالایی داریم.
- این توکنها به دنیا کمک میکنند تا از نوسانات داراییها یا حتی سایر ارزهای دیجیتال خلاص شوند.
- استیبلکوینها بر اساس یک نسبت تعریف شده حمایت میشوند و دارایی پشتوانه آنها باید طبق نسبت تعریف شده در ذخایر نگهداری شود. این توکنها با ارزهای فیات، ارزهای دیجیتال، کالاها و استیبلکوینهای الگوریتمی پشتیبانی میشوند که از نرمافزار و قوانین برای حفظ ثبات پایدار با فیات یا دارایی دیگر استفاده میکنند.
نمونههایی از استیبلکوینها: تتر که با نسبت 1:1 با فیات USD پشتیبانی میشود، TruSD، Gemi Dollar و USD Coin، و Paxos. Kitco Gold، Tether Gold (XAUT)، DigixGlobal (DGX) و Gold Coin (GLC) هم به عنوان استیبلکوینهایی عمل میکنند که توسط طلا پشتیبانی میشوند. استیبلکوینها با پشتوانه الگوریتمی عبارتند از Ampleforth (AMPL)، DefiDollar (USDC)، Empty Set Dollar (ESD)، Frax (FRAX).
۸- توکنهای دارای پشتوانه (Asset-backed Tokens)
توکنهای دارای پشتوانه دستهای از ارزهای دیجیتال هستند که ارزش اساسی آنها توسط یک دارایی واقعی پشتیبانی میشود که میتواند ارزهای فیات، سهام، اوراق قرضه، املاک، طلا و پول گرانبها باشد. این توکنها برای نشان دادن دیجیتالی و مبادله ارزش برای این داراییهای اساسی اما در بلاکچین استفاده میشوند.
بیشتر این موارد به دلیل ماهیت تراکنشهای مربوط به داراییهای اساسی، به عنوان توکنهای امنیتی ارائه میشوند. این توکنها بیشتر از طریق پیشنهاد توکنهایی سهام (ETO) صادر میشوند.
- بسته به ناشر، این دسته از توکنها میتوانند با هر نسبتی حمایت شوند.
- توکنهای دارای پشتوانه فلزی گرانبها شامل PAXG و DGX هستند که توسط طلا پشتیبانی میشوند.
- توکنهای دارای پشتوانه سهام شرکت، امکان توکنسازی سهام شرکت و تجارت آنها در صرافیهای ارز دیجیتال را فراهم میکنند. به عنوان مثال میتوان به Quadrant Token اشاره کرد که سهام Quadrant Biosciences Inc، Neufund، The Elephant Private Equity Coin، Slice، Document، BFToken، The Dao و RRT را توکنیزه میکند.
- توکن های کالای توکنیزه شده به عنوان کالاهای رمزنگاری شده هم شناخته میشوند که نشاندهنده ارزش کالاها هستند و امکان توکن سازی و تجارت نفت، گاز طبیعی، انرژی های تجدیدپذیر، گندم، شکر و غیره را فراهم میکنند.
نمونههایی از توکنهای دارای پشتوانه: اویل کوین (OilCoin) که بشکههای نفت ذخیره شده را توکنیزه میکند، توکن Petroleum، توکن Ziyen Inc Oil و غیره. توکن Energy Web (EWT)، توکن Green Energy توسط (WPP) و غیره. توکن Wheat برای توکنیزه کردن گندم و غیره.
۹- توکنهای حریم خصوصی (Privace Token)
توکنهای حریم خصوصی همانطور که از نام آن پیداست، ارزهای دیجیتالی هستند که برای برنامههای کاربردی حفظ حریم خصوصی استفاده میشوند، زیرا کدگذاری آنها نسبت به بیتکوین و رمزارزهای رایج، حریم خصوصی بهتری را فراهم میکنند.
دلایل زیادی وجود دارد که برخی تراکنشهای رمز ارزی نیاز به حفظ حریم خصوصی دارند. به عنوان مثال، آنهایی که مربوط به تحقیقات امنیتی و تراکنشهای بسیار حساس هستند، اگرچه از آنها برای انجام جرایم و کلاهبرداری هم استفاده میشود.
- این ارزهای دیجیتال روشهای مختلفی را برای تضمین حریم خصوصی تراکنشها ترکیب میکنند، به عنوان مثال. میکس کوینها، تکنیکهای ناشناس مانند CoinJoin و تراکنشهای آفلاین. این روشها علاوه بر تکنیکهای به کار رفته در رمزارزهای رایج است، به عنوان مثال. عدم انطباق نام های دنیای واقعی با آدرسهای رمزنگاری و کدگذاری شده در بلاکچین.
نمونههایی از توکنهای حریم خصوصی: Monero، Zcash، Dash، Horizen، Beam و Verge
نتیجهگیری
در این مقاله سعی کردیم به معرفی و بررسی همه انواع مختلف توکنها بپردازیم. برای کسانی که این سوال در ذهنشان وجود دارد که چند نوع توکن در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد باید بگوییم که در این مطلب ما به معرفی ۹ مورد از رایجترین این توکنها پرداختیم. که از بین این موارد، اصلیترین آنها توکنهای پرداخت هستند.
بر اساس این دستهبندیها، توکنهای امنیتی بهترین گزینه برای سرمایهگذاری هستند، اگرچه اساساً همه توکنهای پرداخت برای این منظور مناسب هستند. در این میان تنها توکنهای کاربردی هستند که توسط مقررات پشتیبانی نمیشوند و بنابراین در صورت متضرر شدن و از بین رفتن دارایی سرمایهگذاری شده، خص یا سازمان پاسخگویی وجود ندارد.
اکثر پروژههای توکن کاربردی بر اساس حفظ قول خود به سرمایهگذاران خود در بازار زنده میمانند، زیرا این امر مستقیماً بر تقاضا و قابلیت استفاده یا مطلوبیت آنها تأثیرگذار است.